Usamljeni bagremi oko urušenih zidova napuštenih salaša širom naše ravnice, neodoljivo podsećaju na te ostavljene majke, koje odolevaju vremenu. Ti su bagremi doneti kao ukrasno šiblje tek u 17. veku iz Severne Amerike da služe kao ukras u botaničkim baštama na starom kontinentu, a zasađeni su tek od 1728. godine u Banatu kako bi svojim korenjem vezali pesak a potom i ljude za ovo tle.

Nakon smrti jedne od ostavljenih majki sa usamljenog salaša, na rubu Velikog Jaroša, na domak Kanjiže, sin koji se davno otisnuo u grad prodao je salašarsku kućicu okruženu bagremovima zajedno sa zatečenim skromnim pokućstvom. Pored crvotočnog nameštaja "u stilu aldajč", u uglu već dugo nekorišćene štale ostala je uredno složena gomila drvenih predmeta (polomljenih kosišta, držalja za motke ili ašove, tokarenih komada nožne preslice, islužena klečka, rasušene naćve, komad daske obojen u plavo - možda deo nekadašnje kolevke ili škrinje, napukli poklopac zastruga i još niz manjih-većih rukom obrađenih komada drveta), zaostalih spomenika pređašnjeg života.

Na jednom drugom salašu, po svemu drugačijem od prethodnog, ispunjenom životom, sa brojnom čeljadi, štalama punim stoke, šupama sa traktorima, kombajnom, sejačicom i ostalom mehanizacijom, ali i sa prostranim, skoro praznim tavanom, na kome se nekada čuvalo žito u vagonskim količinama, kao jedini spomenik pređašnjeg života ostala je ogromna gomila isluženih klompi.

Marta Kiš Buterer, ponevši u genima to iskonsko štovanje drveta i drvenih predmeta, skoro zaboravljene namene, zaostale spomenike pređašnjeg života, ugrađuje u svoje objekte, kako bi ih otela od potpunog zaborava.

Objekti Marte Kiš Buterer opominju nas da ne zaboravimo na Nedelju, na dan kada se posećuju majke.

Marija Banski
etnolog