Savremena galerija Umetničke kolonije Ečka – Zrenjanin  osnovana je 20. aprila 1962. godine, međutim, ta informacija nakon osnivanja nije bila objavljena ni u jednom mediju. Jednostavno, ostala je u senci samostalne izložbe Tivadara Vanjeka u Narodnom muzeju Zrenjanin koju je organizovao Savet za kulturu opštine Zrenjanin. U listu "Zrenjanin" od 28. aprila 1962. godine na strani broj 6 objavljena su čak dva članka posvećena Vanjekovoj izložbi, a opet, ni u jednom od njih ne pominje se da je on postao upravnik novonastale ustanove. Godinama je trajao proces osnivanja različitih institucija i ustanova od kojih je formirana Galerija u Zrenjaninu i tu možda treba tražiti uzrok što je činjenica o prelasku Galerije iz nadležnosti Sreza u nadležnost Opštine i postavljanju novog upravnika tretirana kao manje važna.

Iako je u naslovu 1956. naznačena kao godina zvaničnog početka osnivanja Savremene galerije Zrenjanin, proces njenog osnivanja započet je nešto ranije, 1954. godine, kada je krajem septembra u Narodnom muzeju Zrenjanin otvorena izložba šest zrenjaninskih slikara na kojoj su izlagali: Sabo Đerđ, Mirjana Šipoš, Mirjana Nikolić, Jovan Janiček, Fajfer Karolj i Tivadar Vanjek. Tih godina u Zrenjaninu počelo je da raste interesovanje sugrađana za likovnu umetnost, što je potvrđivao sve veći broj posetilaca izložbi, pa je za dva meseca u Narodnom muzeju Zrenjanin organizovana Izložba slikara i vajara rođenih u Banatu i onih koji sada žive i rade u njemu gde su sa već pomenutim zrenjaninskim slikarima svoje radove izložili između ostalih i Mihail Berenđija, Vasa Pomorišac, Ivan Radović, Ivan Tabaković, Zoran Petrović, Stojan Trumić, Aleksandar Zarin, Stevan Dukić... Ukupno trideset pet slikara i pet vajara izložilo je sto dvadeset slika i osamnaest skulptura. Sve pripreme za ovu značajnu izložbu koja je trebalo da dâ podstreka za osnivanje umetničke galerije u Zrenjaninu, a priređena je u čast desetogodišnjice oslobođenja, izvršili su značajni srpski umetnici Ivan Tabaković, Vasa Pomorišac i Zoran Petrović. Nakon ove izložbe formirane su komisije koje su započele diskusije sa umetnicima i javnim radnicima Zrenjanina o stvaranju slikarske kolonije u Zrenjaninu gde bi se od otkupljenih i poklonjenih slika stvarao fond od koga bi se osnovala galerija savremene umetnosti. Konačno, jula 1956. godine Narodni odbor sreza Zrenjanin osnovao je Slikarsku koloniju Zrenjanin u Ečki, a deo posla oko organizovanja kolonije izneli su slikari Tivadar Vanjek i Zoran Petrović, koji je već imao iskustva u osnivanju i načinu funkcionisanja kolonija (Senta i Bačka Topola). U koloniji su tokom jula i avgusta 1956. godine boravila dvadeset i dva umetnika, a na izložbi pod nazivom Prva izložba slikarske kolonije Zrenjanin priređenoj u Narodnom muzeju u Zrenjaninu oktobra 1956. bilo je izloženo ukupno sto slika i skulptura. Od svakog umetnika otkupljen je po jedan rad, a umetnici su po jedno delo poklonili. Kao i u većini vojvođanskih kolonija, i ovde su umetnici najviše pažnje posvetili ravničarskom pejzažu što je odlično prihvaćeno od strane publike, budući da je manja zastupljenost ovog motiva na izložbi banatskih slikara 1954. godine tumačena kao nedostatak u smislu nekomuniciranja radova sa nazivom izložbe.

Treba napomenuti da nakon raskida sa doktrinom socijalističkog realizma pedesetih godina dvadesetog veka pejzaž i mrtva priroda postaju "najpogodniji siže za razvoj umereno modernističkih i estetizovanih postupaka vojvođanskog slikarstva šeste, a dobrim delom i sedme decenije dvadesetog veka." Slikarstvo pejzaža, odnosno "zavičajno slikarstvo", postaje dominantno što naročito pogoduje ukusu građanske klase, a podstrek mu daju i likovne kolonije koje se tih godina osnivaju u Vojvodini. Pored ekspresionističkog i lirskog prikazivanja predela, dolazi i do pojave geometrizma, asocijativnog slikarstva i nove figuracije. Milan Konjović je centralna ličnost u čijem radu dominira pejzaž, a tu su i Boško Petrović, Stevan Maksimović, Nikola Graovac, Milan Kerac, Bogomil Karlavaris i mnogi drugi. Međutim, na samom početku rada kolonija u Ečki nije insistirala na vojvođanskom pejzažu kao osnovnom motivu, već je prihvatala i savremene umetničke postupke. Nove tendencije u koloniju u Ečki donose pojedini slikari iz Beograda kao i članovi Decembarske grupe koji "primenjuju gotovo sve načine slikanja kakve poznaje domaća umetnička praksa šeste decenije, od posleratnog postkubizma uvedenog u teme mrtvih prirodi i figurativnih kompozicija, preko asocijativnog i apstraktnog predela, do povremenih i sasvim retkih prelazaka u područje potpune apstrakcije."

Sledeće, 1957. godine, u koloniji je boravilo dvadeset i osam umetnika, a za ovaj saziv bitno je napomenuti da su prvi put u nekoj vojvođanskoj koloniji boravile i žene umetnice, slikarke i vajarke, i to: Angelina Gatalica, Ksenija Divjak, Olga Jevrić, Olivera Kangrga, Majda Kurnik, Mirjana Nikolić Pećinar, Ljubica Tapavički i Mirjana Šipoš. Slikarke među njima ni malo nisu odudarale u radu od svojih kolega, negovale su ideju pejzaža i temu mrtve prirode, ali su se bavile i sadržajima koji se mogu definisati kao ženski, tematizujući žensku emocionalnost i privatnost, što se naročito vidi u radu Mirjane Šipoš.

Te 1957. godine uviđa se da kultura i umetnost čine sastavni deo života građana Zrenjanina čemu je doprinelo i osnivanje Slikarske kolonije i velikog broja slikarskih izložbi, pa je donet predlog da se u Zrenjaninu naredne godine organizuje Festival umetnosti koji bi obuhvatao slikarstvo, vajarstvo, primenjenu umetnost, dramu, film... Iste godine, ugledajući se na Beogradsko dramsko pozorište i Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu, u Zrenjaninu je započeta praksa da se na dan pozorišne premijere otvori slikarska izložba u foajeu Narodnog pozorišta "Toša Jovanović", pa su tako do otvaranja prve izložbe u foajeu pozorišta 17. decembra 1957. godine  bili izloženi radovi sa druge Slikarske kolonije, koji su septembra bili izloženi u Narodnom muzeju u Zrenjaninu. Sa ovom praksom nastavilo se sve do kraja 1963. godine, a svoja dela tu su izlagali: Aleksandar Luković, Lazar Vujaklija, Mirjana Šipoš, Stevan Dukić, Nikola Graovac, Zoran Petrović, Miloš Gvozdenović, Staša Beložanski, Ksenija Ilijević, Bogomil Karlavaris, Mirjana Nikolić Pećinar, Stojan Trumić, Jovan Bijelić, Milivoj Nikolajević, Vera Josifović, Živojin Turinski, Milan Kerac, Sabo Đerđ, Marjan Dovjak, Aubin Pasque, Ive Šubic i Slobodan Sotirov.

Nakon druge izložbe Slikarske kolonije počinje novo poglavlje: fond buduće galerije ima stotinu radova, kolonija menja naziv u Umetnička kolonija, postaje stalna umetnička institucija i sledeće, 1958. godine dobija prvi Odbor. Odbor organizuje predavanja o umetnosti i izložbe u foajeu pozorišta, ponekad i u Narodnom muzeju Zrenjanin, od kojih je najzapaženija izložba slika Save Šumanovića.

U Zrenjaninu se od 2. do 16. oktobra 1958. godine organizuje festival "Umetnost u službi čoveka" koji je trebalo da uspostavi saradnju između umetnika sa jedne strane, i proizvođača i ljudi sa druge. U okviru festivala otvorena je i Treća izložba Umetničke kolonije Zrenjanin, najveća do tada organizovana izložba u Zrenjaninu, a tri dana nakon otvaranja izložbe, 5. oktobra 1958. godine, u adaptiranim prostorijama Kaštela u Ečki otvorena je Savremena galerija. Josip Broz Tito, tada predsednik SFRJ, bio je pozvan na otvaranje festivala i izložbe Umetničke kolonije, ali je, kako je rekao u pismu predsedniku Narodnog odbora sreza Zrenjanin, bio sprečen zbog loših zdravstvenih prilika i veoma važnih poslova, uz obećanje da će posetiti Zrenjanin i Galeriju čim bude mogao. Tito je održao obećanje i posetio je Zrenjanin 19. novembra 1958. godine, a tom prilikom je obišao i Savremenu galeriju u Ečki gde se i potpisao u knjizi utisaka.

Nažalost, godinu dana nakon osnivanja Savremene galerije, konstatovano je da njeno pozicioniranje u Ečki i nije bilo najbolje rešenje. Ispostavilo se da je retko ko posećuje, da je autobuska veza Zrenjanin – Ečka veoma loša, kao i to da je čak ni žitelji Ečke ne posećuju. Predlog za rešenje ovog problema bio je u premeštanju Galerije u Zrenjanin, odnosno u doziđivanju sprata iznad Narodnog pozorišta "Toša Jovanović" koji bi pripao Galeriji. Učinjen je mali pomak nakon pretvaranja Kaštela u Ečki u izletište, odnosno nakon preuzimanja Kaštela od strane hotelskog preduzeća "Vojvodina" 1961. godine, kada veći broj ljudi dolazi u Ečku, pa samim tim ima i priliku da razgleda radove nastale u koloniji izložene u Galeriji.

Za šesti saziv kolonije 1961. godine prvi put je određena tema za rad umetnika. U pitanju je bila tema "Podneblje Vojvodine", koja, iako nije bila obavezna, dugi niz godina ostala je opšte mesto, te je, nažalost, započet bio proces zatvaranja kolonije prema radikalnim umetničkim praksama kao što je bila neoavangarda.

Međutim, kolonija u Ečki je tada, uprkos svemu, bila na pragu da ispuni svoj cilj, a sve to zahvaljujući "entuzijazmu organizatora, aktivizmu umetnika i uočavanja društvene opravdanosti rada ove umetničke institucije od tadašnjih političkih struktura..."  Jedan od poslednjih koraka bio je prenošenje nadležnosti nad kolonijom iz nadležnosti Sreza u nadležnost Opštine Zrenjanin 20. aprila 1962. godine, što je značilo osnivanje organa upravljanja, donošenje statuta i zvanično postavljanje Tivadara Vanjeka za upravnika. Galerija se nalazila u Kaštelu Ečka do 1964. godine, kada dobija Salon za izlaganje ("Mala galerija") u zgradi Narodnog pozorišta "Toša Jovanović" u Zrenjaninu gde se i danas nalazi, dok se paviljon za smeštaj i ateljei za rad umetnika u koloniji, kao i depo, i danas nalaze u okviru parka hotela Kaštel u Ečki.

Period od osnivanja kolonije 1956. do osnivanja Galerije 1962. godine likovni kritičar Sava Stepanov  naziva zlatnim, jer se u veoma kratkom vremenskom roku zahvaljujući dobroj saradnji, razumevanju i naročito entuzijazmu formiraju sa uspehom različiti kreativni organizmi koji prerastaju u jednu ozbiljnu instituciju, a koja, opet, pronalazi specifičan koncept delovanja u talasu osnivanja kolonija u Vojvodini i uspeva da stvori temelje ustanove koja i danas traje.

U poslednjoj deceniji svog postojanja Savremena galerija Zrenjanin, u želji da isprati nove tendencije u umetnosti, transformisala je Umetničku koloniju u Ečki, pa je od 2006. godine omogućeno umetnicima da se osim ulja na platnu bave i različitim vidovima savremenog vizuelnog izražavanja. U skladu sa tim, izlagački prostor se tehnološki osavremenjuje, formiran je Umetnički savet koji podstiče težnju da se prate savremene kustoske i muzeološke prakse.

Evocirajući i ponovo oživljavajući entuzijazam pedesetih i šezdesetih, Savremena galerija Zrenjanin spremna je da završi proces koji je započet pre pedeset godina. Za završetak neophodno je da joj se obezbedi zgrada koja zadovoljava muzeološke kriterijume, u kojoj bi bili objedinjeni izložbeni prostor za aktuelne izložbe, prostor za stalnu postavku, depoi, radionice za konzervatore, stručna biblioteka i kancelarije za kustose i administraciju. Ovim činom, geografskim objedinjavanjem, Savremena galerija Zrenjanin započela bi novu epohu u svom radu kao vizuelno prepoznatljiva ustanova ne samo po svom radu, nego i po mestu gde se u Zrenjaninu nalazi.

Slavica Popov