Tokom jeseni 2014. godine kustosi izložbe austrijski istoričar arhitekture Adolf Štiler i beogradski arhitekta i teoretičat arhiteture Bojan Kovačević su, posle višemesečnih priprema, obišli gradove Srbije u svojevrsnoj istraživačkoj ekskurziji u potrazi za najreprezentativnijim objektima moderne srpske arhitekture nastalih od početka tridesetih godina do kraja proteklog stoleća. Tom prilikom je načinjen izbor od 64 arhitektonska dela koji su prikazani na isto toliko panoa na bečkoj izložbi iz Beograda, Vrnjačke Banje, Jagodine, Užica, Kraljeva, Gornjeg Milanovca, Čačka i Valjeva, dok su ekspertsku podršku za Niš dobili od arhitekte i profesora Aleksandra Kekovića, a za Novi Sad od istoričara umetnosti i kustosa Muzeja savremene umetnosti Vojvodine Vladimira Mitrovića. Poseban segment čini i manja izložba knjiga, časopisa i kataloga vezanih za istoriju savremene srpske arhitekture.

Prva izložba Savremene jugoslovenske arhitekture inostranstvu (London, Oslo, Štoholm, Kopenhagen, vašava) bila je organizovana još daleke 1950. godine i na njoj je od novosadske arhitekture bila prisutna samo jedna zgrada – Poljoprivredni fakultet (arh. Milena i Sibin Đorđević). Potom su, poslednjih dvadesetak godina organizovano i više predstavljanja srpske arhitekture u inostranstvu (Pariz, Varšava, Moskva) na kojoj su, od novosadskih autora, bili prosutni arhitekti Milan Marić i Lazar Kuzmanov.

Ipak, do ove bečke izložbe modernističko arhitektonsko nasleđe Novog Sada nije detaljnije prezentovano zapadnoevropskoj publici. Svoje mesto na izložbi po strogom izboru kustosa našli su objekti arh. Dragiše Brašovana (Radnički dom i kompleks Banovine), Đorđa Tabakovića (Sokolski dom, Klajnova i Tanurdžićeva palata), od posleratnih su stambene zgrade i vile Sibina i Milene Đorđević, Ive Kurtovića (Spomen zbirka Pavla Beljanskog), Pavla Žilnika (Studio M), Ivan Vitić (Muzej savremene umetnosti Vojvodine) kao i radovi nedavno preminulog arh. Dušana Krstića (Stambeno naselje Liman 1 i Društveni dom na Satelitskoj pijaci). Od dela koja su nastala u nedavnom periodu prikazani su Banka u Stražilovskoj ulici (arh. Milenija i Darko Marušić) i Hotel Centar arh. Branislava Mitrovića.

"Već duži niz godina pod pokroviteljstvom Viner Štediše obilazimo zemlje istočne i srednje Evrope u nameri da promovišemo njihovu moderno i savremeno arhitektonsko stvaralaštvo", započinjemo razgovor sa kustosom izložbe Adolfom Šilerom, glavnim protagonistom ovog velikog projeta. "U svim sredinama smo do sada birali odgovarajuće saradnike koji su se dosadašnjim radom pokazali kao najbolji poznavaoci domaćih arhitektonskih scena. Pre toga smo, naravno, prikupljali odgovarajuću literaturu, knjige i časopise, a potom organizovali fotografisanje samih objekata. I za ovu priliku smo nastavili saradnju sa arh. Bojanom Kovačevićem započetu na projektima izložbi arhitekture Beograda i Crne Gore koje smo u istoj galeriji prilazali pre nekoliko godina. Svaka genaracija ima svoju arhitekturu, nastavlja Štiler, pa smo se trudili da sa našim novosadskim saradnikom izaberemo ona ključna dela koja se mogu označiti kao prevratnička ili kao glavni glasnici novog shvatanja u modernoj arhitekturi Novog Sada. Moram priznati da sam bio veoma iznenađen visokim kvalitetom ali i dobrim stanjem objekata koje je Vladimir predložio za izložbu i smatram da bi ona mogla da krase bilo koju od evropskih prestonica i da bi svuda privlačila pažnju građana i turista. Posebno bih istakao palatu Banovine koja po mom mišljenju pripada plejadi najboljih modernističkih dela ne samo u evropskim već i u svetskim razmerama", zaključuje Štiler.

"Uvek se dodatno oduševim kada vidim ova novosadska ostvarenja, kaže za "Dnevnik" drugi kustos izložbe Bojan Kovačević. "Mada ih već odavno znam i relativno često viđam pa i posećujem ona mi potvrđuju činjenicu da je arhitektura univerzalna vrednost i da je srpska arhitektura imala svoje istinske velikane koji su gradili i u Novom Sadu, na prvom mestu Brašovana ali i jednog autentičnog arhitektu i intelektualca kakav je bio Đorđe Tabaković. Ovom izložbom smo hteli da uputimo poruku bečkoj publici ali i svim građanima srpskih gradova pa i Novosađanima da treba da brinu o ovim delima ali i da ih sa ponosom pokazuju gostima i turistima koji dolaze u Novi Sad. Takođe bih istakao delovanje vašeg Muzeja savremene umetnosti Vojvodine, koji se sa pažnjom odnosi prema svojoj zgradi i svake godine je konstruktivno sređuje i oplemenjuje ali i prema prema savremenoj vojvođanskoj arhitekturi i ovim remek delima srpske i evropske arhitekture za koju su nam ljubazno ustupili svu potrebnu dokumentaciju", zaključuje Kovačević.

Vladimir Mitrović