CMS Web Design and Consulting

Art magazin, web casopis za savremenu umetnost
srpski modernizam

   Vesti:   Srbija    |    Novi Sad    |    Beograd    |    Svet    |    Novi Sad 2022    |    Redakcija
Frontpage Slideshow (version 1.7.2) - Copyright © 2006-2008 by JoomlaWorks
Ove ilustracije, sa linkom, predstavljaju izbor iz vesti i arhive Art magazina

Dunavski dijalozi 02
Videomedeja 18
Digital Art 02
Videomedeja 20
Noć muzeja 2014
Noć muzeja 2020
Noć muzeja 2010

Sponzor rubrike
Nova stalna postavka srpske umetnosti 18. veka u Galeriji Matice srpske Štampaj E-pošta
(5 glasanja)
ImageGalerija Matice srpske, Novi Sad. Decembar 2006.
Nakon adaptacija izložbenih sala na prvoj etaži završeni su radovi na formiranju nove stalne postavke srpske umetnosti 18. veka. Ova izložba ilustruje razvoj likovnih umetnosti kod Srba u 18. veku i prikazuje  teme, ideje, likovni jezik i tehnike umetničkog izražavanja. Izložba obuhvata preko dvestotine ikona, portreta i grafika istaknutih umetnika 18. veka. Autor postavke je mr Branka Kulić, upravnica Galerije Matice srpske.
Image Image Image Image Image Image Image ImageImage

Poetika i retorika srpske umetnosti 18. veka


U novim političkim i ekonomskim uslovima u kojima su se Srbi našli na teritoriji Habzburške monarhije nakon Velike seobe 1690, već početkom narednog veka započinje preobražaj svakog vida umetničkog stvaralaštva. Preseljenje duhovnog centra Pećke patrijaršije u Sremske Karlovce imalo je osnove u viševekovnom prisustvu starosedelačkog stanovništva i okruženju moćnih i uglednih duhovnih centara fruškogorskih manastira, ali i drugih manastira po Panoniji: Mesić, Bođani, Vojlovica, Kovilj, Bezdin, Grabovac, Orahovica i drugi.

Umetnost  odnegovana u Despotovini, kao poslednji uzlet vizantijske tradicije, nastavila je svoj stvaralački proces obogaćen u susretu sa umetnošću drugih evropskih naroda. Taj proces odvijao se na  početku 18. veka, da bi se već od polovine veka usaglašavao i na kraju veka uskladio sa merilima i vrednostima zapadnoevropske barokne kulture.

Razvoj srpske umetnosti 18. veka može se prikazati kroz tri etape koje se stilski i hronološki nadovezuju i prepliću. U prvoj etapi vodeću ulogu imali su anonimni slikari formirani pod okriljem "postvizantijskog umetničkog sveta" koji su kroz tradicionalnu formu religijske slike - ikone iznedrili produkciju kojoj se teško određuju tokovi ali koja je u mnogim delima donela osobenu poetiku likovnog jezika. U drugoj je udeo progresivnih tokova otvorio put "osobenom modelu slovenskog baroka", odnegovanog na idejama reformisane ruske i ukrajinske umetnosti doba Petra Velikog i uticaja pridošlih umetnika sa juga Balkana. Produkcija sada već poznatih majstora koji na ikonama ostavljaju svoje potpise, protekla je u kolebanjima između kanona i forme "prvoobraza" koju je nametala tradicija i likovnog repertoara novih sredstava viđene umetnosti zapadnoevropskih naroda. U trećoj, završnoj fazi, zaokružen je proces prihvatanja novih vrednosti, oslonjen i upućen na tekovine umetničkih zbivanja u granicama ondašnje Habzburške monarhije.

Oslonjeni i stalno upućeni na Karlovačku mitropoliju, Srbi su na početku 18. veka potrebu za slikom rešavali oslanjajući se na putujuće slikare zografe, koji su u okviru tradicije poznavali srednjevekovnu ikonu i njenu ikonografiju.  Većina slikara bili su monasi i sveštenici (Georgije Stojanović, Stanoje Popović, Šerban i Nedeljko Popović, Georgije Mišković i dr.). Ovi slikari su negovali stariju tradiciju, ali se zografska ikona razlikuje od starijeg ikonopisa, ne samo likovnim osobenostima koje imaju laiciziran likovni jezik, već i u osnovnoj nameni upućenoj najširem sloju društva. Kao kultni predmeti zografske ikone dobijaju obeležja simbola nacionalnog identiteta. Kroz to obeležje ona dobija i jasnu profanu funkciju. Po svojoj nameni  zografsko slikarstvo pripada najširim slojevima srpskog naroda, a u suštini, kao srednjevekovna ikona, zapravo označava početak osvetovljenja likovnog iskustva.

Postepeno se napušta obrazac "prvoobraza" i prihvata ideal istinitosti - "živopodobie". U likovnom pogledu, slika sve više govori jazikom umetnosti, više nije primarno šta prikazuje, već kako prikazuje, napušta verski identitet religioznog slikarstva i religioznu sliku tumači u okvirima istorijskog slikarstva.

Umetnička produkcija putujućih slikara zografa naglo je prekinuta cirkularnim pismom, istovremeno i  naredbom, koju je svim crkvenim opštinama uputio patrijarh Arsenije IV Jovanović Šakabenta 1743. godine. Pismom je zabranio dalji rad  zografima, "neiskusnim bogomazima" kako ih je nazvao. One slikare koji imaju volje za obrazovanjem i daljim školovanjem uputio je u Sremske Karlovce kod slikara Jova Vasilijevića, koga je pozvao iz Rusije. Rusko-srpske političke veze u to vreme bile su značajne, a duhovni i kulturni uticaj jednoverne Rusije i uticajne Akademije kijevopečerske lavre, biće presudan za dalji razvoj srpske umetnsti. Delovanje slikara Jova Vasilijevića i Vasilija Romanovića u ovoj sredini, kao i srpskih slikara vaspitanih na duhovnoj Akademiji kijevopočerske lavre, Dimitrija Bačevića, Stefana Teneckog, Jovana Popovića i drugih, ostaviće izuzetna dela na ikonostasima i učvrstiti orjentaciju ka evropeizaciji umetnosti. Izmenjen senzibilitet umetnosti pružio je uslove slikarima naredne generacije, majstorima "prelaznog perioda" za drugačiji odnos prema ikoni i njenoj religioznoj nameni. U likovnom pogledu umetnička baština ovoga razdoblja pokazuju tradicionalni obrazac koji opstojava u  uverljivosti teološke namene ikone, ali je predložak, ornamentisanje, grafizam, kolorističko prikazivanje, pokazao onu živost koja će ostaviti baštinu osobene piktoralne poetike i specifičnog likovnog izraza. Slikarstvo ovoga perioda pokazuje retrospektivnost prema pravoslavnom nasleđu, ali u izmenjenim društvenim, ekonomskim i kulturološkim okvirima, donosi umetničku produkciju koja se može označiti kao osoben model barokne umetnosti pravoslavnog sveta. U nacionalnim okvirima odraziće se na sve oblasti života a u umetnosti na usaglašavanje a potom i prihvatanje baroknih ideja o "veličajnosti" i "toržestvenosti" umetničkog stvaralaštva, podjednako prihvaćenog i u religioznoj i u profanoj umetnosti.

Početkom sedme decenije 18. veka slikari i drvorezbari okreću se ka zapadnoevropskim obrazovnim centrima umetnosti,  Beču, Veneciji, Augsburgu, Budimpešti,  Bratislavi. Promene je nužno sagledati kao  sinhronizovanu genezu modernizacije društva u celini, razvoj trgovine i zanata, stasavanje građanskog društva i uspostavljanje obrazovnih institucija u kojima su se školovali intelektualci i stvaraoci za proces prilagođavanja i usvajanja novih modela mišljenja i ponašanja. Povezanost opštih društvenih i umetničkih tokova sa ličnim izrazom stvaraoca stvorili su osobenu produkciju koju odlikuje raznovrsnost i neponovljivost, a u tehničkom smislu znanje crtanja, slikanja, rezanja i slaganja oblika u definisanu umetničku praksu. Lični rukopisi se formalizuju potpisima umetnika i odražavaju svest o sopstvenom udelu u tom procesu.  Usaglašavanje nacionalne umetnosti sa estetskim načelima evropske  umetničke scene institucionalno je iznela pravoslavna crkva na čelu sa uglednim i uticajnim patrijarsima i mitropolitima Karlovačke mitropolije, a u eficijenciji umetničkog stvaralaštva velika grupa stvaralaca, grafičara, slikara, dvorezbara. Umetnost je doprinosila konstituisanju građanskog društva i bila je važan faktor nacionalne samosvesti.

U periodu kada građanska klasa preuzima vodeću ulogu u ekonomskom i kulturnom razvitku, već u prvim godinama 18. veka pojavljuje se veći broj portreta na kojima su predstavljeni crkveni velikodostojnici, vojničko plemstvo, bogati građani, a potom  i sloj obrazovanih i uticajnih ne samo poručioca nego i mecena umetnosti. Portret pokazuje potrebu za svetovnom slikom, većom umetničkom samostalnošću i odvajanje od religijskog okvira umetnosti. Tako slika postaje stvar izgrađenog kulturnog konteksta. To dalje znači da su se slikari upravo u portretu mogli posvetiti piktoralnim vrednostima i aspektima estetskog i likovnog jezika. Slikovnost i senzibilnost barokne slike u religioznoj tematici, koji se jasno vidi na ikonama slikara školovanih na Akademiji u Beču, na delima Teodora Kračuna, Arsenija Teodorovića, Jakova Orfelina, Teodora Iliča Češljara, i dr, potvrđuje da se religiozna tematika može prikazati u svetovnim okvirima.

Na primeru jednog baroknog objekta, ikonostasa kapele Saborne crkve u Sremskim Karlovcima urađenog u radionici drvorezbara Arsenija Markovića predstavljen je koncept sinteze slikarstva i drvorezbarstva objedinjenih u umetničkom oblikovanju duha jedne - barokne epohe. Taj koncept imao je idejne protagoniste i izvođače i u pravoslavnom svetu, ostvaren je na fiksnom mobilijaru koji je odobrila, delom finansirala i iznela Karlovačka mitropolija sa mecenama umetnosti. Sadržaj i izgled ikonostasa i predoltarskog prostora definiše se kao jedinstvena celina, često kao delo jednog slikara i jednog drvorezbara, koja se i formalno izrađuje kao celina. Program uređenja crkava odražava duh prihvaćenog ideala prožetosti i preplitanja svih vrednosti u jedinstven i sveukupan duh umetnosti, "učenog veka" i veka "učenih umetnika".

Grafička zbirka pokazuje koliko je prednjačila u odnosu na slikarstvo u prihvatanju i postizanju aktuelnih tokova umetnosti. "Grafika je bila jedna od pritoka široke reke srpske umetnosti toga, i kod nas, veka narodne prosvećenosti. Ta pritoka nije ni tako mala ni tako slabog toka kako se ranije činilo. Imala je svoje daleko izvorište ispred starih vrela istočnopravoslavne civilizacije, a tekla je pored obala na kojima je gospodario živi uticaj zapadnoevropskog sveta. U mirnom proticanju ona je ogledala na svojoj površini njoj strane umetničke predele, da bi od toga puno upila ne samo u sebe već i u onaj sliv podmlađene srpske podunavske kulture" (Dinko Davidov, Srpski bakrorezi XVIII veka)

mr Branka Kulić


Stalna izložba Galerije Matice srpske u sadašnjem prostoru otvorena je za javnost 1. juna 1958. Odabir eksponata i razvrstavanje po stilskim periodima i autorima, kao i po izložbenim prostorijama izvršili su Milivoj Nikolajević, Radivoj Kovačević i Olga Mikić uz saradnju Miodraga Kolarića. Izložba je obuhvatala veliku dvoranu i desno krilo prizemlja, prvi i drugi sprat sa "nekoliko stotina" dela  na osnovu kojih se "mogao dobiti celovit pogled srpske likovne umetnosti novijeg doba".  U salama na prvom i drugom spratu izložena su dela 18. i 19. veka, u hodnicima grafika 18. i 19. veka, a u prizemlju glavni tokovi savremene likovne umetnosti u Vojvodini. (Monografija, Galerija Matice srpske, str. 114.)

Proširenje stalne izložbe usledilo je nakon adaptacije terase prema dvorištu i dogradnje velike sale na drugom spratu. U tom prostoru otvorena je 9. septembra 1992. godine, izložba Srpsko slikarstvo 1900-1940 prema koncepciji Ratomira Kulića. Izmene i dopune u Stalnoj postavci srpskog slikarstva i grafike 18. i 19. veka nakon 1990. registrovane su u godišnjim izveštajima Galerije, objavljivanim u Radu Matice srpske.                 
                       
Strateškim planom razvoja i rada Galerije 2004-2008. (usvojen na sednici Upravnog odbora 14. juna 2004), istaknuto je da su osnovna strateška opredeljenja za dostizanje boljeg kvaliteta muzejskog proizvoda  "izrada nove koncepcije stalne postavke na bazi studije", uz konstataciju: "Tradicionalno koncipirana, sa minimalnim edukativnim materijalom i legendama samo na srpskom jeziku, stalna postavka zaslužuje savremeniju prezentaciju".
 

Napiši komentar

Pošaljite samo relevantan komentar za ovaj sadržaj. Bilo kakav nepripadajući komentar biće obrisan. Pravo objavljivanja i redigovanja, bez objašnjenja, zadržava redakcija Art magazina. Ne zaboravite da ukucate zaštitni kod. Komentar je privatno mišljenje autora komentara i ne predstavlja stav redakcije.


Security code
Refresh

Predstavite galeriju u Art magazinu

Izbor godine
Novi Sad 2022
Novi Sad 2021
Pregled galerija

Popularno
BEOGRAD. Galerija ULUS predstavlja od 1. do 13. jula 2020. skulpture Dragana Jovićevića Macole i Radeta Markovića. Dragan Jovićević Macola i Rade ...
NOVI SAD. Galerija Matice srpske i Narodni muzej u Beogradu predstavljaju od 5. novembra 2021. do 31. januara 2022. godine izložbu "Život - San...
NIŠ. Galerija savremene likovne umetnosti, u prostoru Salon 77, predstavlja od 22. septembra do 9. oktobra 2020. slike Miloša...
NOVI SAD. Mali likovni salon predstavlja od od 25. januara do 5. februara 2021. slike Anđele Micić. Osnovne i master studije završila je na ...
NOVI SAD. "Ostati i stvarati bezimen u svojoj enklavi znači živeti jednu vrstu podviga." Mali likovni salon Kulturnog centra Novog Sada...
Svet digitalne umetnosti
Povezani sadržaji
Art magazin podržava
Novi Sad

Podrzite Art magazin
 
Reportaže
PARIZ. Specijalno za Art magazin. Muzej moderne umetnosti u Parizu priredio je retrospektivnu...
BRISEL. U Palati Bozar u Briselu, 18. februara 2016. je otvorena izložba "Daniel Buren:...
Paralelene dimenzije viševekovnih odnosa kao i deljenja zajedničkog kulturnog prostora ...
Knjige o umetnosti
Dejan Medakovic - Barok kod Srba
Dejan Medaković
Barok kod Srba
 
Intervju
Pavle Jovanović
 
Reportaže
PARIZ. Specijalno za Art magazin. Centar Pompidu je priredio retrospektivnu izložbu Jim Dine-a, svestranog, inovativnog i od rane mladosti popularnog američkog slikara (rodjen je 1935 u Sinsinatiju). Naziv izložbe je "Jim Dine Paris...
Knjige i časopisi
Ideja o pisanju a potom i složenom procesu organizovanja publikovanja monografija posvećenih delovanju UPIDIV i umetnika okupljenih oko udruženja nastala je pre nekoliko godina spontano sa namerom da se makar i na simbiličan način popune...
Intervju
Čedomir Pakuševskij Čed živi i radi u Milanu. Ima svoj dizajn studio FullScream gde je kreativni direktor. Diplomirao je na Akademiji umetnosti u Novom Sadu. Magistrirao je na Politehničkoj školi za dizajn, Politehničkog...
Prica o Artmagazinu, ljudima i dogadjajima...

© 1997 - 2024. Art magazin.
Sva prava zadržana.

21000 Novi Sad, Srbija
Arse Teodorovića 16
Telefon: 063 888 0 860
E-mail: Ova adresa je zaštićena od robota. Potreban vam je Java-skripta da bi ste je videli.

Redakcija Art magazina odlucuje o konceptu i sadrzaju. Mi brinemo o svemu ostalom...

Društvene mreže
  Art magazin na Facebook-u   Art magazin na Twitter-u   Art magazin na YouTube-u
  Skenirajte ovaj kod mobilnim telefonom