Prvi zadatak svakog čuvara porodičnog fotografskog arhiva je da obezbedi najmanje tri kopije za odabrane slike i da ih smesti na različita mesta, kaže se u priručnicima za zaštitu arhivskog materijala. Marija Dragojlović se u potpunosti pridržava ovog uputstva, pa zato svoje stare porodične fotografije daje majstoru moderne fotografije, Vladimiru Popoviću, da ih ponovo fotografiše. Proces refotografisanja se ostvaruje kao retro-tehnika jer poštuje procedure analogne fotografije u doba kada je digitalna tehnologija sasvim istisnula „srebrne slike”. Sledi potom procedura koja uvećanim fotografijama na papiru daje formu monumentalne umetničke slike. Pedantne intervencije olovkama u boji, u poslednjoj fazi „doterivanja” ili retuširanja, oblikuju bojenu strukturu konačne slike koja premašuje format porodičnih fotografskih albuma i privatne istorije u slikama.

Dakle, rad Marije Dragojlović u porodičnom arhivu fotografija polazi, najpre, od selekcije bogate vizuelne građe sakupljane tokom proteklih decenija na prostorima od Šapca do Beograda i od kontinentalnog zaleđa do Mediterana. Na osnovu svojih estetsko-memorijalnih kriterijuma iz postojećih sačuvanih porodičnih fotografskih albuma ona odabira samo nekoliko, deset fotografija, koje podvrgava procesima složenih umetničkih intervencija. Odabrane fotografije se potom reprodukuju i stotinama puta uvećavaju kako bi se iz konvencionalnih formata 9x12 cm, preselile u format monumentalnih slika, 160x100 cm.  Proces mehaničke reprodukcije ovde se završava, ali tek onda sledi autorska intervencija bojom. Tačnije, kada male privatne istorijske slike pređu na veliki fotopapir, počinje poslednja faza u procesu umetničke aproprijacije tokom koje dobijaju sasvim novu vizuelnu strukturu i, naravno, nova višeslojna semantička značenja.

Slike Marije Dragojlović iz ciklusa "Nostalgija" i "Fragmenti vremena", segment "Porodičnih fotografija sa letovanja", treba videti kao relikte porodične istorije koji su, nakon navedenih intervencija, spremno ušli u repozitorijum postmoderne umetnosti. Jednostavnu metonimijsku sliku, koja tvrdi "to je bilo", umetnica je redefinisala i "prevela" u monumentalnu profanu ikonu. Na tom putu transformacije ona je od fotografije kao originala napravila monumentalnu sliku kao kopiju.

Milanka Todić