 SUBOTICA. Izložba "Radovi Umetničke kolonije Bačke Topole u zbirci Gradskog muzeja Subotica" posvećena je onim likovnim delima iz umetničke kolekcije Gradskog muzeja Subotica, koja se po mestu svog nastanka ili izlaganja vezuju za Umetničku koloniju Bačke Topole. Izložba će biti predstavljena u galeriji smeštenoj u prizemlju kaštela Krai u Bačkoj Topoli od 9. septembra do 9. oktobra 2016.
Endre Farago
Ideja izložbe je nastala tokom priprema za izložbu "Dela jugoslovenskih slikara i vajara u umetničkoj zbirci Gradskog muzeja Subotice", prilikom mapiranja podataka o načinu dospeća pojedinačnih dela u zbirku i mesta te vremena njihovog izlaganja. Taj korpus, jedinstven po svojoj brojnosti, odstupa u odnosu na radove drugih umetničkih kolonija u zbirci – u manjem broju se javljaju npr. dela sa senćanske kolonije. Autorke obe izložbe su istoričarke umetnosti Olga K. Ninkov (slikarstvo, grafika i crtež, uvodna reč kataloga izložbe i kratke biografije sledećih izlagača: Beriša Enđel, Mihajlo Dejanović, Hunor Đurkovič, Endre Farago, Aleksandar Luković, Bela Pehan, Pal Petrik, Radmila Radojević, Gabor Silađi, Petar Šadi, Imre Šafranj, Tomislav Šebeković, Šandor Torok) i Ljubica Vuković Dulić (vajarstvo i kratke biografije sledećih izlagača: Gabor Almaši, Ferenc Kalmar, Aladar Zaharijaš).
Kustosi izložbe su potražili odgovore na pitanje kako i zašto su u subotičku zbirku dospeli u većem broju radovi jedne od najstarijih vojvođanskih kolonija. Jedan od razloga je što Umetnička kolonija Bačke Topole, osnovana je među prvima u Vojvodini 1953. godine, za razliku od ostalih vojvođanskih umetničkih kolonija nastalih nakon Drugog svetskog rata, ne pripada ni jednoj muzejskoj stručnoj ustanovi. S druge strane, Subotica u procesu osnivanja umetničkih kolonija nije iznedrila svoju trajnu umetničku koloniju, ali je 1962. godine ovde osnovan Dokumentacioni centar umetničkih kolonija Jugoslavije, čime je započela serija izložbi i savetovanja na Paliću i u Subotici pod imenom Likovni susret. Međutim, Likovni susret je počeo sa radom u okviru Gradskog muzeja, sve do njihovog (i fizičkog) razdvajanja 1967. godine, kada je Likovni susret ostao u Rajhlovoj palati, a Gradski muzej je preseljen u gradsku kuću.
Veći deo materijala bačkotopolske umetničke kolonije, koji je vremenu nastanka vezan za period od 1953. do 1978. godine, u umetničku zbirku Gradskog muzeja Subotica dospeo je u periodu od vremena doseljenja Imrea Deviča iz Bačke Topole u Suboticu 1960. godine (Devič je ključna figura naše sadašnje prila, pa navodimo o njemu sledeće podatke: od septembra 1958. godine bio imenovan za člana Saveta Galerije Matice srpske u Novom Sadu, od 1960. do 1968. je bio direktor Drame na mađarskom jeziku Narodnog pozorišta u Subotici, od 1962. do 1968. direktor Likovnog susreta, od 1968. do 1970. zamenik sekretara Sekreterijata za obrazovanje i kulturu SR Srbije, od 1970. do smrti generalni direktor Narodnog pozorišta u Subotici), odnosno u periodu kada su Gradski muzej Subotica i Likovni susret funkcionisali jedno u drugom, kao i tokom prvih godina osamostaljivanja Likovnog susreta. Način dospeća navedenog materijala u muzejsku zbirku je tekao uglavnom putem kupovine, u periodu od 1960. do 1969. godine: 1. sa izložbi Umetničke kolonije Bačke Topole (slike P. Petrika, M. Dejanovića, G. Silađija, A. Lukovića, T. Šebekovića i skulptura G. Almašija); 2. sa samostalnih izložbi u Subotici slikara i vajara učesnika kolonije (slika R. Radojević, T. Šebekovića i skulptura A. Zaharijaša); 3. sa drugih kolektivnih izložbi (npr. slika E. Faragoa); 4. kupovinom od samih autora (npr. slika I. Šafranja). Ovakvi slučajevi učvršćuju mišljenje da se ne radi o pukom dokumentovanju rada umetničke kolonije, nego i praćenju stvaralačkog rada pojedinih umetnika i obrnuto, tj. da se te dve stvari ne mogu razdvajati prilikom prikazivanja umetnika i njihovih dela. Druga mogućnost nabavke je bila putem poklona. Podaci o poreklu i uvrštavanju autorskih dela zbirci nalaze se u katalogu, a navedeni su i na izložbi.
Većina autora čiji su radovi zastupljeni u ovom korpusu su Subotičani, bez obzira što su neki od njih vremenom napustili grad, npr. E. Farago ili R. Radojević, a ne može se zanemariti ni činjenica da su prisutni scenografi (E. Farago, Mihajlo Dejanović, Pal Petrik) i kostimograf (R. Radojević) subotičkog Narodnog pozorišta. Osim njih, tu su i saradnici Likovnog susreta (G. Silađi, P. Šadi, Šandor Torok), ali i stvaraoci van Subotice (B. Enđel sa Kosova, A. Luković-Lukijan iz Beograda, B. Pehan iz Vrbasa). Nabrojana imena jasno odslikavaju jugoslovenski karakter bačkotopolske umetničke kolonije, kao i zastupljenost više umetničkih grana (slikarstvo, vajarstvo, grafika).
Sadašnja istraživanja kao i prezentaciju možemo smatrati i početnom fazom jednog dugoročnog procesa usmerenog na sličnu obradu zbirki drugih ustanova, kao i štampanog materijala – vezanog i za rad topolske, ali i ostalih kolonija. Dela nastala na kolonijama i izložena na njihovim izložbama, a koja ne dospevaju u njihovu zbirku, umetnici i danas nose sa sobom i izlažu ih dalje. Izvestan broj takvih dela vremenom dospevao je i dospeva u neku od javnih zbirki, ili se nalaze u privatnom vlasništvu. Sadašnjom izložbom Gradskog muzeja Subotica ističe se jedan novi pogled na vezu javnih zbirki i likovnih kolonija, što ujedno može unaprediti istraživanja u oblasti stvaralaštva pojedinih autora i organizatora umetničkih zbivanja, tj. pokreta umetničkih kolonija.
Olga K. Ninkov
|
