Izložba fotografija Nenada Maleševića pod nazivom Dokumenti obuhvata nekoliko ciklusa (Doba obnove, Za Geteov pogled, Donau, Die Pflanzen itd.) kojima se autor bavio u periodu od 2004 do 2014. godine. Dokumenti predstavljaju svojevrstan vizuelni dnevnik. Sam Malešević tvrdi da umjetnošću ne sprovodi bilo kakvu kritičku ili emancipatorsku praksu, već da ga interesuje dokumentovanje kao arhiviranje onoga što po strukturi pojavnosti, po običnosti ili izuzetnosti, nije do kraja jasno i značenjski definisano.

Malešević dovodi u vezu ono što gleda sa onim što (ponekad apokaliptično) zamišlja, a raspon između viđenog i idealizovanog predstavlja prostor umjetnikovog užitka. Fotografija potom ishodi kao pozornica na kojoj se iznenada može nešto desiti. Maleševiću je na fotografiji bitna filmičnost prizora, a ne relacija sa istinom, pa izabrani kadrovi često kao da ne pripadaju stvarnosti ili su prostori u kojima se može zamisliti odvijanje radnje nekog filma. On ne čeka i ne vreba, već režira prizore. Tako konstruiše mogućnost poimanja zbilje koja stoji nasuprot ili izvan poznatog. Pokazuje, u stvari, da posredstvom fotografije svijet možemo vidjeti kao ogromnu riznicu čudnih stvari i gledati na sve oko sebe kao neko ko gleda prvi put (a prvi put je blizak strahu). Riječ je o poetičnoj naraciji onog što se mijenja i što ne prestaje da se mijenja, o svjedočenju nadohvat neuhvatljivog. Prizori cvijeća, recimo, dati su poput tragova prolaženja ili povredljivosti nečega. Na fotografijama predjela nagovještava se događanje, pa uznemiruje i najkraća zadrška, odnosno čekanje da se nešto desi. Ponegdje se opsesivnim i kontinuiranim fotografisanjem prizora, koji objedinjuje postojano i efemerno, stvara efekat produženog gledanja i trajanja, ali i blaga tenzija (linija horizonta je duboko postavljena, pa pogled posmatrača može da kruži prostranstvom, slijedeći, vjerovatno, pogled umjetnika). Ovo je slučaj kod fotografija iz ciklusa Donau koje su nastajale tokom četiri godine, gotovo svakodnevno, a spram istog prizora – dimnjaka gradske toplane nadomak rijeke. Ponegdje, opet, Malešević je na tragu magičnog realizma, kada ostvaruje fantastično jedinstvo realnosti i nerealnosti, nalik snu. Nestvarni prizori najčešće otjelovljuju koegzistenciju banalnog i dramatičnog.

Fotografije su lišene geografske ili vremenske faktografije, tj. tačnih odrednica o mjestu i datumu snimanja. (Po Jungu, prostor i vrijeme ne postoje sami po sebi, već su samo pretpostavke čija je osnova konceptualna i arhetipska, pa se u načelu može pretpostaviti da su prostor i vrijeme jedno te isto.)

Neodoljiva je i paralela sa Antonionijem. Prepoznatljivo je ugledanje Maleševića na Antonionijev rukopis, posebno kod scena u kojima su predjeli ispražnjeni od ljudi (gdje dominira estetika nedogađanja). Antonionijevi filmovi govore o vremenu, prolaznosti, trajanju i čekanju, pri čemu sve može biti jednako trivijalno ili važno. U tom ubjeđenju Nenad Malešević pokušava da sačuva i produži sadašnji trenutak, da ga, kao magijom, pretvori u trajanje.

Lana Pilipović

Nenad Malešević (Sarajevo, 1981) je diplomirao na Smeru za grafiku Akademije umetnosti Univerziteta u Banja Luci, a magistrirao na Grupi za teoriju umetnosti i medija Interdisciplinarnih studija Univerziteta umetnosti u Beogradu. Jedan je od osnivača i član Centra za vizuelne komunikacije Protok (2005 – 2008). Bio je stipendista Nemačke službe za akademsku razmenu - DAAD (2006). Objavljuje tekstove u oblasti teorije umjetnosti.