Rad na doktorskom umetničkom projektu Filozofija egzistencijalizma u angažovanom grafičkom izrazu – izložba litografija odnosi se na analizu i sagledavanje vizuelnog i verbalnog jezika kojim su se u svom radu služili egzistencijalistički orijentisani umetnici i književnici, a koji se zasniva na postojanju i univerzalnosti jezika nesvesnog. Prateći način implementacije ideja filozofije egzistencijalizma, paralelno u likovnim i literarnim formama, rad nastoji da ukaže na univerzalnost i trajnost jezika koji se nalazi u osnovi književnih i likovnih uporišta, koja dalje služe kao pozornice za objašnjenje filozofskih postulata. Kroz ideološka kretanja, determinisana društvenim i političkim poljem uticaja, kroz egzistencijalna i socijalna pitanja, koja su uslovila stavove i angažovanja umetnika i književnika prve polovine dvadesetog veka, projekat prati proces (raz)gradnje lika čoveka na području umetnosti i književnosti, njihovo preplitanje i oblike međusobnog uticaja i paralele (etičkog i estetskog).

Umetnički deo projekta, koncipiran kao vizuelno-teorijsko istraživanje, čini serija grafičkih listova – litografija, grupisanih u dve celine: grafike monumentalnog i grafike srednjeg formata. Vizuelizacija egzistencijalističkog jezika u grafičkom likovnom izrazu ostvarena je (specifičnim) načinom upotrebe formalnih elemenata radova i izborom teme i motiva. Radovi nastali kao rezultat istraživanja granica i mogućnosti grafičkog medija, interdisciplinarnog pristupa problemu i uključivanja saznanja i metoda različitih disciplina, povezani su u jedinstvenu dramsko-likovno-estetsku predstavu.

Crtački postupak javlja se kao deo koncepta rada: predstavlja vizuelnu metaforu kojom se sugeriše idejna usmerenost celokupnog projekta. Dvojakost u načinu gradnje crteža (dodavanjem i oduzimanjem boje) ukazuje na temu i ključne pojmove rada: iskorišćenost, usamljenost, ugroženost, strah. Metaforičnim poistovećivanjem sa otiskom prsta ili dlana, kao arhetipom ljudskog prisustva, motivu otuđenosti i dezintegracije, suprotstavnjen je simbol postojanja i identiteta. Određeni idejom napetosti kao uslovom dela, radovi predstavljaju polje sukobljavanja vrednosti odgovarajućih sila. Njihovi međusobni odnosi su menjani, ali su u svakom trenutku bili uslovljavani celinom dela, težeći, u konačnici, ostvarivanju harmoničnih odnosa.

Jedinstvom fenomenalnog, predmetnog i značenjskog sloja zaokružena je celina izraza kojim se opredmećuju postavljene hipoteze. Osnovni motiv se uopštava i preobražava u kanal za uvođenje i sprovođenje psiholoških podsticaja, dok su formalni elementi dela odabrani kao krajnje sugestivni i asocijativni, jasno čitljivi signali i kao takvi upućuju na postojanje jedinstva i univerzalnosti egzistencijalističkog jezika.

Jelena Petrović