Tan Mor. Sava Tekelija. 1861.

Polazeći od uverenja da su muzeji svojevrsne tvrđave mira i mostovi koji nas spajaju i ujedinjuju, Galerija Matice srpske i Nacionalni umetnički muzej u Temišvaru realizuju jednu sasvim neobičnu izložbu, spajajući svoje bogate kolekcije i praveći paralele među umetnicima, temama, idejama i umetničkim vizijama nekadašnjeg zajedničkog kulturnog prostora. Zbog čega u obe kolekcije postoji čuveni autoportret u kafani Stevana Aleksića; koja je sličnost između Save Tekelije i Žigmonda Ormoša i šta to spaja Novi Sad i Temišvar otkriće nam izložba "Paralele. Novi Sad / Temišvar" koja se predstavlja u okviru programskog luka Tvrđava mira Evropske prestonice kulture.

Novi Sad i Temišvar su 2016. godine osvojili prestižne titule Evropske prestonice kulture, koje dodeljuje Evropska komisija za kulturu. Otuda su se Nacionalni umetnički muzej i Galerija Matice srpske prepoznali kao čuvari nacionalnog umetničkog blaga i muzeji koji delom imaju zajedničku istoriju i slične vizije o ulozi muzeja u savremenom društvu. Zbirke Nacionalnog umetničkog muzeja i Galerije Matice srpske imale su neobično uporedive istorije koje se lako mogu videti u ličnostima njihovih osnivača, u umetnicima, odnosno umetničkim delima koja su oni sakupljali. Obe zbirke osnovane su polovinom XIX veka iz inicijalnih zaveštanja dve izuzetne individue, dva velika dobrotvora i svetionika doba prosvetiteljstva - Save Tekelije (1761-1842) i Žigmonda Ormoša (1813-1894), a potekle su iz uglednih naučnih društava. Na tim osnovama stvorena je jedna jedinstvena izložba - kolekcija imaginarnog muzeja Evropske prestonice kulture. Ta kolekcija potvrđuje snažne istorijske veze dva grada, sličnosti društvenih prilika i umetničkog prostra u kojem su se razvijali tokom XVIII, XIX i XX veka.

Izložbu čini šezdeset umetničkih dela među kojima su ikone, portreti, pejzaži, mrtve prirode i apstraktne kompozicije umetnika poput Stefana Teneckog, Teodora Ilića Češljara, Pavela Petrovića, Konstantina Danila, Stevana Aleksića, Uroša Predića, Zore Petrović i Vase Pomorišca. Širina motivskog repretoara odražava široku idejnu osnovu obuhvaćenu naslovom izložbe. U realizaciju izložbe uključena je i Riznica Srpske pravoslavne eparhije temišvarske kao crkveno-umetnička zbirka koja baštini značajna likovna dela i predstavlja sponu srpske i rumunske kulture.

U kolekcijama Nacionalnog umetničkog muzeja, Riznice Srpske pravoslavne eparhije temišvarske i Galerije Matice srpske nalaze se dela koja najdirektnije svedoče o tome da su ova dva grada u prošlosti pripadala jedinstvenom kulturnom kontekstu pod okriljem Habzburške monarhije i Karlovačke mitropolije. Povodi nastanka ovih dela kao i njihove međusobne veze se razlikuju, što ide u prilog mogućnosti prepoznavanja istovremenog postojanja različitih paralela među njima. Izložbu idejno zaokružuju dela nastala nakon 1918. godine od kada se, usled društveno-političkih okolnosti, Novi Sad i Temišvar više ne nalaze unutar jedne države.

Posle gotovo vek i po postojanja, ovi ugledni muzeji su prerasli u ambleme svojih gradova. Zbog toga obe ove ustanove imaju ključnu ulogu u promociji titule evropskih prestonica kulture koja je njihovim gradovima istovremeno dodeljena.

Autorski tim izložbe čine kustoskinje Galerije Matice srpske i Nacionalnog umetničkog muzeja u Temišvaru, dr Aleksandra Čelovski i Mihaela Irimesku. Izložbu prati katalog na srpskom, rumunskom i engleskom jeziku sa tekstovima prof. dr Jelene Todorović, Viktora Aleksandru Babuščaka i dr Aleksandre Čelovski.

Realizaciju izložbe omogućili su Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije i Fondacija "Novi Sad - Evropska prestonica kulture".