Bogat deo fonda istorijsko-umetničke zbirke odnosi se najviše na grafike i crteže srpskih odn. jugoslovenskih umetnika koji su stvarali od sedamdesetih godina do danas. Radovi su dobijeni od strane Republičke zajednice kulture, kao poklon od samih autora posle samostalnih autorskih izložbi u muzeju ili su otkupljeni. Visok kvalitet dela grafičkog medijuma zasnovan je na raznovrsnim temama i visokim tehničkim kriterijumima u izvođenju, kao i otvorenošću za nove pojave, pravce i eksperimente. Veći deo crteža i grafika nastali su u klimi liberalizacije u kulturi i umetnosti u fazi u kojoj se pojavljuje opšta heterogenost ideja i stavova oličene kroz novu predmetnost - pop-art, novi realizam, neo-dadu ili novu figuraciju. Izražajne forme umetnika su raznovrsne - od slobodnog crteža olovkom ili perom, laviranog tuša, radova nastalih kombinovanom tehnikom, do klasičnih grafičkih tehnika, gde preovlađuje duboka i visoka štampa. Ova tzv. originalna grafika samostalno je oblikovana i štampana od strane umetnika sa ograničinim brojem otisaka što doprinosi ekskluzivnosti samih radova.

Na grafičkim listovima i crtežima istorijsko-umetničke zbirke Narodnog muzeja Požarevac opaža se najpre rano eksperimentisanje i prelazak sa tradicionalnog na jezik simboličkog i ekspresivnog (Boško Karanović), primećuju se refleksi sekundarnih osobina enformela (Mihailo Petrov), nadrealistički rečnik udružen sa fantastičnim, kosmičkim apstraktnim oblicima (Miodrag Nagorni, Branko Miljuš), energičan crtež i gestualnost naglašenog emotivnog ikonografskog sadržaja (Stojan Ćelić, Dušan Gavela, Velizar Krstić), slobodna ekspresionistička interpretacija koja odražava duh jednog specifičnog vida nadrealizma (Uroš Tošković), prefinjena lirska opservacija (Danica Masniković), fotorealizam (Milan Blanuša), duhovitost i blaga ironičnost kroz pop-art figuraciju (Živko Đak), osciliranje između figurativnog, asocijativnog i apstraktnog (Aleksandar Cvetković, Jovan Rakidžić), kompoziciona organizacija i strukturalna varijacija (Danica Basta), prožimanje geometrijskih oblika (Miroslav Arsić), apstrakcija kao osnovni umetnički izraz (Enes Mundžić, Dušan Džamonja), dijalog sa drugim medijima (Branimir Karanović). Na recentnijim radovima uočava se inspiracija nadrealnim prožetim nostalgijom za srednjim vekom (Kacper Božek), kao i uticaj ikonografije memorije ispisan jezikom klasičnog, poetskog modernizma (A. M. Leka).

Sveobuhvatnim pogledom na crteže i grafike ponajviše, iz istorijsko-umetničke zbirke Narodnog muzeja Požarevac, gde odabrani radovi predstavljaju samo jedan njen isečak, može se dobiti vizura aktuelnih umetničkih pojava i idejno-društvenog konteksta druge polovine HH veka. Dela autora iz Zbirke nastajala su najviše tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka na kojima su još uvek prisutni ostaci međuratne, ratne i posleratne filozofije intimističkog pristupa, ali i dela umerenog modernizma koja će vremenom otavarati prostore za nove tendencije i interpretacije. Nakon modernističke vizije sveta koja je donekle u sebi nosila neku vrstu isključivosti u odnosu na sve ostale ideje, dolazi do umetnosti koja relativizuje stvari, odnosno dopušta postojanje različitih kulturnih, ideoloških i umetničkih ideja. Ovakva relativizacija omogućila je prodor kritičkih pristupa u umetnosti i društvu, koji će i praktično i teorijski sve očiglednije pružati na uvid složenost i uzajamnu povezanost svih sfera života.

Marina Radosavljević,
istoričar umetnosti