BEOGRAD. Muzej Zepter predstavlja od 16. maja do 8. septembra 2024. izložbu slikara Dragana Zdravkovića (1969, Beograd). Diplomirao je i magistrirao na slikarskom odseku Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu. Doktorirao je na Fakultetu savremenih umetnosti kod mentora akademika Vladimira Veličkovića. Predstavljao je Srbiju na 57. Venecijanskom bijenalu 2017. sa Milenom Dragičević i Vladislavom Šćepanovićem.
Svoju viziju sveta Dragan Zdravković emituje iz zamišljene budućnosti/paralelnog univerzuma, gde, po svemu sudeći, ljudska vrsta neće imati pristup. Za razliku od brojnih slikara čije postapokaliptične vizije donose scene pustoši, ruševina i zgarišta, njegova nudi sređen i uglačan, svet visokog sjaja, iz epohe koja će nastupiti nakon/mimo postistorije, posthumanizma i transhumanizma, u prostorima oslobođenim ljudskog prisustva. Takve prizore čitamo kao moguće matrice rekonstrukcije scenografije davnašnjeg života na Plavoj planeti, čiji su pretpostavljeni tvorci pridošlice iz kosmičkih daljina ili veštačka inteligencija, koja će, možda, imati pristup postapokaliptičnim pejsažima Zemlje, ili su to, pak, vizije vlastitog eskapističkog utočišta koje je slikar izgradio nakon izlaska iz prethodne (likovne) etape hibernacije. Bilo kako bilo, Zdravković savremenicima nudi sugestivnu, upozoravajuću distopiju.
Postavku u Muzeju Cepter, koja obuhvata slike nastale u periodu između 2020. i 2024, većinom ostvarene tekuće godine, Zdravković naslovljava "Transpersonalna polja". Svako platno predstavlja jedno transpersonalno polje – nadrealnu vizuelnu konstrukciju lišenu prisustva ljudi. Polaznu tačku postavke čini slika "U ateljeu", dakle, isečak iz realnog ambijenta gde umetnik stvara, u urbanom jezgru Beograda, gde u pozadini prepoznajemo detalj njegovog platna "Žoanov sto", što posmatraču otkriva jedini stvarnosni (genius loci) oslonac odakle slikar kreće na svoja transpersonalna putovanja.
Na svojim slikarskim počecima, pre dvadesetak godina, Zdravković je nagovestio da traga za načinom kako da slikarskim sredstvima predstavi neopipljive ili teško opipljive datosti ambijenta: atmosferu, vazduh, vakuum, tečnost, vodu, fluide, etar, agregatna stanja... ali i tišinu. Pišući o slikama predstavljenim na izložbi u Galeriji ULUS u Beogradu, 2009. godine, istoričar umetnosti, prof. dr Ljubomir Gligorijević zapazio je kako su Zdravkoviću određeni slikarski zahvati "poslužili ostvarenju sna o prevazilaženju kolažnog postupka, o stvaranju tečnog jezika" čime su "stvoreni uslovi da u kasnijim slikama predmeti budu na dohvat ali i da učestvuju u "curenju" prostora".
Upravo je kompleksno i izdiferencirano slikanje fluida i njihove interakcije sa čvrstim materijama, bitan oslonac nadrealne atmosfere koju Zdravković na svojim slikama znalački tvori. U prostorima gde gravitacija ima samo delimično dejstvo, on gradi začudne, iz ljudske perspektive gledano, mahom nefunkcionalne, građevinske sklopove i enterijere. Oni odaju utisak vizuelizacija nastalih na osnovu primitivnih algoritama koje je veštačka inteligencija formulisala u težnji da rekonstruiše ili osmisli život na Zemlji, oslonivši se na zatečene fragmente, arheologiju, ali i pogrešne instrukcije. Takvu ne-arhitekturu odlikuje vizuelna zavodljivost,
ali i visoka disfunkcionalnost. No, funkcija jeste proizvod potencijalne interakcije sa korisnikom, a njega u ovim ambijentima nije moguće identifikovati. Naravno, u enterijerima takve ne-arhitekture susrećemo i ne-objekte – predmete koji će nas podsetiti na lampe, stepenice, prozore, kupatila, belu tehniku, ormane, delove nameštaja.... ali sa uočljivim greškama/bagovima algoritama koji su ih kreirali. U ovim sterilnim, dehumanizovanim prostorima iznenađujući akcenat daje prisustvo organskog – saksija sa sobnim biljkama ili voće, poput banane ili zmajevog voća (pitaje). U maniru memento mori – gde nas slikani detalji, kao što su: ljudska lobanja, peščani sata, tek ugašene sveće, uvelo cveće, podsećaju na smrtnost i prolaznost, ovde nas, zapravo, vegetabilni detalji, u maniru memento vitae – podsećaju da je možda nekada na Zemlji postojao život.
Ipak, u ovim zavodljivim prostorima, obmotanim i utopljenim u zone fluida neobičnih, mutabilnih karakteristika, prigušenog, hipnotičkog, toksičnog kolorita, po svemu sudeći, neuslovnim za ljudski život, zapažamo i moguće eskapističke koridore - prolaze, okna, prozore, mehure, rupe - zapravo, putokaze ka svojevrsnim vremenskim kapijama.
Bez obzira da li u takvim prostorima zvuk uopšte može da se prostire, želeći da bude siguran u nemogućnost njegovog prisustva, u zaptivenost "gluve sobe", Zdravković u pojedine kompozicije unosi prigušivače/upijače potencijalnog zvuka - negde su to slikana krznena polja, a drugde, kao u "Plavoj sobi" i "Siena sobi", to su taktilne, slikane površine sa ritmičnim talasastim naborima.
Dugo razvijanim slikarskim postupkom, Zdravković je svojim vizijama obezbedio slobodno kretanje i prohodnost kroz prostor, vreme i kroz materije različitih konzistencija. Proces započinje odabirom predložaka iz bogate ponude advertajzinga i masovne kulture - svojevrsnom reciklažom masovnih upotrebnih predmeta iz konzumentskog repertoara, mahom, druge polovine 20. i početka 21. veka, čime on "melje" našu posrnulu, pohlepnu hiperpotrošačku civilizaciju, proizvodeći sirovine za neku drugu formu egzistencije. Takve predloške on kolažira, skenira, dodatno obrađuje - manuelno i digitalno, stvara izobličenja, površinama dodaje sjaj i refleks, raznorodnim manevrima "lomi" perpspektivu, te tako procesuiranu sliku potom vraća u analognu dimenziju. Izvodeći je klasičnim, manuelnim postupkom na platnu, ali zadržavajući prizvuk digitalne hladnoće i distanciranosti, on svojim slikama obezbeđuje sasvim jedinstveno sazvučje.
Stilski koordinatni opseg u koji možemo smestiti Zdravkovićevo slikarstvo veoma je širok. Istoričarka umetnosti Mišela Blanuša precizno zapaža spoj najrazličitijih umetničkih uticaja i izraza: "Počevši u ekspresionističkom duhu, "čisteći" sliku stiže do jedne vrste originalnog realizma koji je u simbiozi s elementima nadrealizma, kubističkog tretiranja predmeta, metafizičkog slikarstva, magičnog realizma, minimalizma i op-arta, fotorealizma i najviše "nove lajpciške škole" savremenog slikarstva". Zdravkovićevo stvaralaštvo austrijski istoričar umetnosti i kustos Lukas German (Lukas Gehrmann) označava pojmom "metafizički pop-art", dok norveški slikar Krister Glein (Christer Glein) tumači: "Iza štita površine uglačane u maniru pop-arta, Zdravković konstruiše metafizičku naraciju kombinovanu sa duboko ličnim pričama iz umetnikovog vlastitog života, čineči da slike dejstvuju kao Trojanski konj, koji nečujno ulazi u vašu svest, ostavljajući dugotrajni poetski utisak". Dodajmo, kako njegova platna poseduju i svojstva algoritam arta, slika koje generiše veštačka inteligencija, no, za razliku od takvih apersonalnih, artificijelnih proizvoda, on je promišljenom, manuelnom finalizacijom, svojim delima obezbedio upečatljiv i sugestivan, visoko personalizovan identitet.
Danijela Purešević |