Petrovaradinska tvrđava je od vojnog počela da se transformiše u umetničko utvrđenje onog trenutka kada je umetnike okupila zajednička želja da se bore za pravo svakog stvaraoca na prostor za rad i da pri tom podržavaju i neguju međusobnu različitost. Danas, više od sedam decenija kasnije, Tvrđava je baza šezdesetak ateljea, a njeno trodecenijsko Udruženje umetnika "Likovni krug" i dalje okuplja autore najrazličitijih umetničkih disciplina, opredeljenja i generacija, od najbrojnijih slikara i grafičara, preko vajara i grafičkih dizajnera do muzičara, režisera i umetničkih zanatlija. Zato njihove godišnje revijalne izložbe podrazumevaju veliki broj različitih pristupa umetničkom delu, interesovanja, tema, tehnika i materijala, a sada čak i zvuk, jer ovo udruženje s likovnim predznakom opisuje svoju kružnicu i oko drugih umetničkih disciplina (Senka Nedeljković i Saša Petrović, operski pevači).

Na ovogodišnjoj izložbi Udruženje predstavlja pedeset i osam od preko svojih 130 umetnika, uvodi nas u pedeset i osam zasebnih utvrđenja, povezanih brojnim pojmovima, odrednicama, vezama... Ali, zarad jedne zajedničke izložbe, pomenimo samo četiri.

Pejzaž. Kao jedna od osnovnih tema likovne umetnosti (pejzaž, portret, akt), pejzaž u različitim materijalima okvir je likovnog istraživanja za većinu umetnika sa ove postavke: Julijana Kiš (kolaž), Bojan Kiridžić (reljef na platnu), Nikos Arvanitidis (gravure na metalnoj površini), Radmila Radoičić (crep), Nada Mančić (tapiserija) Sunčica Marković, , Radmila Šijan i Dušanka Bodulić (slikarsko platno). Gradske pejzaže novosadske i svetske, beleže okom fotografske kamere Dragan Kurucić (mediteranske ulice), Marko Karlavaris (novosadska panorama) i Sanja Soldatović (vodena dijagonala), dok istoj temi Branislav Radošević prilazi kroz digitalnu grafiku. Apstraktne unutrašnje pejzaže stvaraju Minja Mikić i Borivoj Popržan (monohromni enformeli), Duško Stojanović (dinamične bojene linije i površine), Nebojša Lazić i Vladislav Šešlija (koloritna obojena polja). Spiralna i kružna kretanja energije u prostoru vizualizuju Miroslav Nonin, Stojan Dimovski, Predrag Šiđanin i Maja Budžarov, kao i Gordana Avdić, iako u različitim materijalima, od drvoreza, akvatinte, preko ulja na platnu, do mozaika. Objekti preuzeti direktno iz prirode, sakupljani i sortirani, digitalizovani ili aplicirani na platno, takođe su inspiracija za Slobodana Bodulića (asamblaž u odeljcima), Jastre Jelačić (kora pomorandže) i Đorđa Mojića (zoomorfna grana).

Portret. Ljudski likovi pojavljuju se u narativima slika Božidara Boškovića (nadrealna sećanja), Miloša Gavrilovića (žrtva ulične tuče) i Maje Erdeljanin (dnevnička ispovest), Srđana Soldatovića i Zorana Babina (hrišćanski arhetip), Ivane Kosanović i Tomice Radulovića (refleksije emotivnih stanja), ostavljajući posmatraču da sam nasluti njihovu ulogu u delu.

Akt. Ljudska figura, kao kanal ideja pojavljuje se u različitim umetničkim disciplinama: Ivan Karlavaris (dizajn udžbenika), Slobodan Mojak (multiplicirana fotografija), Aleksandar Adžić (keramika), Vladimir Bogdanović (slika), Strahinja Soldatović (3D model u poliesteru).

Urbanost. Urbani prizori i savremena tehnologija teme su koje je u likovnu umetnost doneo prethodni vek. Prikazuju ih skulpture Miodraga Perića (TDK kaseta) i Milorada Cvetičanina (vinil ploče), slike Dragoslava Višekrune (NATO bombardovanje), Dušana Savkovića (plastični bazen), Olivere Popov (intimni prizor iz kuhinje), digitalne grafike Marka Bodulića (picigen) i Simone Dolinge (konzumerizam), reciklirani objekti Zorana Tegeltije (Žeželjev most) i algrafija Miloša Stanojeva (okviri, zatvoreni prostori), dok konkretne građevine u sumornim tonovima slikaju Boris Vasiljević i Uglješa Colić. Urbani život ne samo da istražuju i komentarišu, već ga prirodom svog posla kreiraju primenjeni umetnici i arhitekte "Likovnog kruga": Ana Leda Pop (dekorativni jastuk), Jovana Cvetičanin (nacrt za sto), Svetlana Mojić Džakula (jahta). Svaku izložbu, predstavu, umetnički događaj, proznu knjigu ili udžbenik, na kraju stvaralačkog, a neposredno pre promotivnog procesa, uobličavaju dizajneri. Kao deo timskog rada ili sa potpuno samostalnim dizajnerskim projektima predstavljaju se na ovoj izložbi Simonida Todorović (katalog tipografije), Gabriela Spasojević (umetnička monografija), Siniša Soldatović (internet prezentacije iz oblasti kulture), Nenad Bogdanović (plakat festivala) i Jovan Bob (plakat multimedijalne monografije).

Umesto ova četiri pojma/teme, mogla sam pomenuti i neke druge: nadrealne, intimističke ili socijalne teme, apstrakciju ili figuraciju. Mogla sam radove kolega klasifikovati na osnovu korišćenih materijala ili metničkih disciplina (dve, tri dimenzije, digitalna umetnost, muzika...), generacijski ili po stažu u Udruženju. U svaki pokušaj postavljanja međa, opet bi stali svi pomenuti autori, ali u nekoj drugoj konstelaciji.

Upravo zato što pedeset i osam autorskih vizija, umetničkih tema i interesovanja daju "Likovnom krugu" pogled širok poput onog sa Petrovaradinske tvrđave, pogled koji ne staje u reči. Ovo jedinstveno i najveće umetničko naselje u Evropi i dalje raste, bilo da je u pitanju broj aktivnih članova ili način i pravci delovanja. Da bi nastavili putem koji su pioniri, umetnički osvajači Tvrđave (Boško Petrović, Stevan Maksimović, Dušan Milovanović, Aleksandar Lakić, Rada i Nikola Graovac, Jovan Soldatović...) još u prošlom veku zacrtali, kao i začetnici ovog udruženja (Ivanka Acin, Milorad Mihajlović, Živojin Miškov, Petar Mojak, Miodrag Nedeljković, Dušan Nonin, Rajko Petković, Borivoj Popržan, Jovan Soldatović i Andreja Vasiljević), pa i oni koji su do nedavno u ateljeima na Tvrđavi stvarali, današnji umetnici nastavljaju da se bore, svaki sa sobom i svojim umetničkim delom, ali i (udruženi) za umetnička dela.

Posle neminovnih uspona i padova proteklih decenija, umetnici su ostali okupljeni oko ovog udruženja spremnog da prati savremene umetničke tokove, da se transformiše zajedno sa vremenom i društvenim promenama. Šireći krug saradnika među pojedincima i institucijama, "Likovni krug" i dalje teži ka stvaranju novih pojmova i novih utvrđenja: da ponovo oformi svoju galeriju, da dokumentuje i prezentuje širokoj publici svoj umetnički rad, da putuje, da ugosti kolege i ljubitelje umetnosti, a pre svega da neguje radoznalost, radost individualnog i zajedničkog stvaranja u svojim ateljeima i van njih.