Savremena galerija, Zrenjanin. 11 - 29. avgust 2008.

Matematika, geometrija, broj, sistem, metod, modul, raster, serija, plan, nacrt, red, poredak, struktura - to su neki od pojmova i termina kojima bi neko ko želi da se upusti u razumevanje i tumačenje rada Željke Momirov mogao da se posluži. Ali da zbog potpune prirode njenog rada ne ostane jedino na tome, trebao bi da koristi još i formulacije kao što su uvodjenje iznenadjenja, narušavanje reda, odstupanje od poretka, mogućnost subjektivnog doživljaja gledaoca, čak i poetska projekcija otvorenih značenja koje sama umetnica pridaje smisaonom i simboličkom potekstu sopstvenih radova.

Gotovo bez izuzetka, radovi ove umetnice nisu samo od jednog komada, nisu dakle jedinstveni predmeti, nego su složene celine sastavljene najmanje od dva ravnopravna i komplementarna elementa ili, još češće, od niza istovetnih ili vrlo srodnih elemenata kojih u pojedinim serijama ima tačno toliko koliko to neminovno zahteva osnovna ideja koja rukovodi zakonitošću formacije takvog rada. Otuda većina ovih radova računa sa znatnim zidnim ili podnim prostorom, funkcioniše kao prostorna situacija, kao instalacija, idealno zahtevajući što je moguće bližu i adekvatniju sraslost sa okolnim izlagačkim arhitrektonskim ambijentom.

Uočavanje i prepoznavanje smisaonog poretka elemenata takvih prostornih situacija ne ostaje nipošto samo na estetskom utisku pojedinih artefakata inače tehnički izvedenih što je u datim uslovima moguće preciznije i savršenije, nego se puni smisao celine rada razabire tek saznavanjem oblikovne logike koja vlada tom celinom i reguliše odnose medju njenim pojedinačnim elementima od kojih svaki obavezno mora da bude u striktno ustanovljenom poretku u odnosu na onoga koji mu prethodi i onoga koji ga sledi. Polazeći od vizuelne percepcije, delo se stoga u zaključnom stadijumu razumevanja formalnog principa na kome je zasnovano ukazuje kao mentalni projekt, kao koncept materijalizovan u telu umetničkog objekta, serije, instalacije, sve do potencijalnog i poželjnog jedinstva izmedju njih i samog okolnog arhitektonskog ambijenta.

Ali da se ova umetnička operacija ne iscrpi i završi u primeni nekih unapred zadatih formativnih principa, umetnica posebno brine o tome da pri percepciji svojih radova uvede mnoštvo finih iskoraka, da gledaocu ponudi njemu neočekivane zamke pogleda, da svim time izaziva imaginativne ekscese koji svaki pa i ovakav rad čine u suštini umetničkim. A to se dešava jednom zahvaljujući upadima i udelima svetlosti medju žlebove modularne strukture koja se baš time modifikuje u delo promenjivih vizuelnih situacija ili pak drugi put uvodjenjem u pravilne apstraktne geometrijske strukture iznenadjujućeg predmetnog motiva ruže kao simbola sa višestrukim i višesmislenim značenjem i to ne samo prema postojećim kodifikovanim kodeksima i konotacijama, nego i prema sasvim subjektivnim i intimnim potrebama same umetnice. Jer, umetnost koja bi to zaista bila treba da bude izjava svojevrsnog poetskog i simboličkog jezika, bez obzira na tehnički i oblikovni postupak u kojemu je realizovana.

U današnjoj umetničkoj atmosferi u kojoj prevladavaju pristupi narativnih korišćenja statičnih i pokretnih medijskih slika pretežno sa socijalnim i političkim sadržajima, poimanja umetnosti poput ovog Željke Momirov i retkih tome srodnih autora nalaze se u uočljivoj manjini. Još u devedesetim godinama prošlog veka govorilo se o potrebi zastupanja „stroge misli“ u tadašnjoj umetnosti, a ta potreba ni danas čini se da nije ništa manja. Ona misao Moderne koja je istorijski utemeljena u poštovanju ideala Forme, sa svim dubinskim značenjima koje taj pojam podrazumeva, nipošto nije formalna i formalistička, nego je suštinski svojstvena samoj prirodi umetnosti nekad i sad. Naravno, ukoliko je - kao što je to u ovom primeru - ta umetnost usaglašena sa savremenim senzibilitetom, obavljena novim oblikovnim postupcima i iznad svega ukoliko je uslovljena unutarnjim zahtevima neprikosnovenog individualnog umetnikovog subjekta.

Ješa Denegri