Galerija Srbija, Niš. 21. avgust - 11. septembar 2012.Bora Baruh (1911 - 1942) jedan je od značajnih predstavnika intimizma i poetskog realizma u našoj umetnosti između dva Svetska rata. Njegov životni put bio je kratak i tragičan ali istovremeno stvaralački plodotvoran i dragocen za našu istoriju umetnosti XX veka. Autor izložbe je Ljubica Miljković, muzejski savetnik u Narodnom muzeju u Beogradu.
Bora Baruh, sefarski jevrejin, rođen je 1911 u Beogradu. Njegovo pravo ime je Baruh – Bora Baruh. Kako Baruh na hebrejskom znači Blagosloven to je i ova niška izložba simbolično nazvana "Dvostruko blagosloven". Izložba sadrži pedesetak slika preuzetih iz muzejskih zbirki (Narodni muzej u Beogradu, Muzej savremene umetnosti, Jevrejski istorijski muzej) i porodične kolekcije. To su žanrovski i tematski raznovrsna dela nastala u periodu od 1935 do 1941.
Široj javnosti malo je poznat podatak da se porodica Baruh 1925. godine doselila u Niš. Bora je zajedno sa svojom braćom (Isidorom i Josipom) bio đak Prve niške Gimnazije. Prva profesionalna znanja i uputstva o crtanju i slikanju stekao je od tadašnjeg gimnazijskog profesora, akademskog slikara Moše Šoamovića. Dragoceno svedočanstvoa o danima Bore Baruha provedenim u Nišu ostavio je njegov školski drug - Slavoljub Miloradović u svom memoarskom tekstu "Prilog poznavanju biografije Bore Baruha, slikara", koji se čuva u dokumentaciji Narodnog muzeja u Nišu. Iz tomenutog teksta saznajemo da je Bora crtao portrete svojih drugova, pejzaže Niša i da je od profesora posebno tražio uputstva za tehniku slikanja uljanim bojama. Zajedno su formirali prvi improvizovani atelje.
Bora Baruh je diplomirao na Pravnom fakultetu u Beogradu. Slikarski se je usavršavao u ateljeima umetnika. Živeo je u Parizu od 1935. godine, izlagao je sa jugosovenskim i francuskim umetnicima ali je zbog propagiranja komunističkih ideja proteran iz Francuske, 1938. godine. Nastavio je svoju revolucionarnu aktivnost. Kao komunista i antifašista bio je stalno proganjan i hapšen. Streljan je u Jajincima 1942.godine.
Za života je imao samostalne izložbe u Beogradu (1938) i Zagrebu (1939). Učestvovao je na kolektivnim godišnjim izložbenim smotrama. Za nepunu deceniju stvaralaštva ostvario je značajan opus od oko 200 slika i isto toliko crteža.
U predgovoru kataloga Ljubica Miljković opus Bore Baruha deli na: prvo beogradsko (1932 - 1935), parisko (1935 - 1938) i drugo beogradsko razdoblje (1938 - 1941). Najranije slike Bore Baruga, uglavnom mrtve prirode, karakteriše primena zagasitog kolorita smeđih i zelenih tonova, definisanje forme cvrstim crtežom. Tokom boravka u Parizu slikao je krovove grada, mostove, parkove ali i ljude sa životnih margina - klošare, skitnice. Nisu ga privlači tadašnja avangardisti. Ranije iskazano oduševljenje za impresioniste i postimpresioniste kulminiralo je u pariskom razdoblju i uslovilo promenu u njegovom likovnom rukopisu. Za taj period Baruhovog stvaralaštva LJ. Miljković piše: Bogatom slikarskom materijom, linearnim spletovima, produbljenim prostorom, insistiranjem na istančanim akordima i taktilnim vrednostima dostigao je vrhunske rezultate. Stilski se približio poetskom realizmu katkad i kontrolisanom ekspresionizmu".
U poslednjoj "beogradskoj fazi" slikarstvo Bore Baruha postaje ikonografski raznovrsnije obogaćeno pejzažima, portretima članova porodice,socijalnim temama. Zanimale su ga intima porodičnog doma ali i kolektivna nesreća oličena u zbegovima i progonima. U ovim godinama Baruh podjednako neguje grafizam i pikturalnost, zanemaruje detalje, redukuje viđeno, prigušuje paletu, koristi valerske gradacije sa tek po nekim kolorističkim akcentom. Lična osećanja nespokoja, straha i melanhonije reflektovala su se i na samo slikarstvo.
Na izložbi su između ostalih zastupljena dela: Mostovi na Seni, Pariz, Don Kihot, Cirkus, Luksemburški park, Na obali Sene, Beograd - Donji grad, Autoportret sa popodicom, Žan – Klod sa mrtvom prirodom...
Milica Todorović