Ideja o pisanju a potom i složenom procesu organizovanja publikovanja monografija posvećenih delovanju UPIDIV i umetnika okupljenih oko udruženja nastala je pre nekoliko godina spontano sa namerom da se makar i na simbiličan način popune praznine u domaćoj istorijsko-umetničkoj istoriografiji kao i da se, u novom vremenu društvenih okolnosti, nanovo skrene pažnja na autore i umetničke pojave koje su obeležile deo umetničke scene koja se odnosi na tzv. primenjenu umetnost Novog Sada i Vojvodine u proteklih pola veka.
Uz jednostavan pa i zarazan optimizam, bez koga su ovakvi poduhvati verovatno nemogući, paralelno sa svim nemoćima realnosti današnjeg vremena, bili smo tokom par predhodnih godina sve uporniji što je istorija sećanja, prirodom napada novog milenijuma, bila sve slabija i za većinu sve nepotrebnija. Na tom putu nismo hteli da budemo unapred razočarani zbog stalno prisutnog nemara koji neminovno vodi ka zaboravu. Privučeni mirisom istorije umetnosti ali i dramatičnim razvojem primenjenih umetnosti u Vojvodini u proteklih pedesetak godina, pokušali smo da na umetnost, o kojoj razmišljamo i pišemo, i život gledamo kao na veliku radost koju treba pažljivo uočiti i upoznati a potom zabeležiti i obrazložiti. U radu nas je usmeravala i želja da pored toliko naših zaborava kojima smo kolektivno skloni, mi svojim istraživanjem i radom, ne produbimo taj zajednički usud ovih prostora i ovog vremena. Pokušali smo da ustanovimo određen "kriterijum činjenica" kako bi umanjili greške i eliminisali lutanja na ovom polju istraživanja.
Oslanjajući se na istraživački i kritičarski rad predhodnika, čitajući te ipak retke tekstove, uz intenzivne kontakte sa umetnicima, posmatrali smo njihova dela u kontekstu novog, našeg vremena, dok smo u korpus tema i autora uključili i one savremene, koji po našem mišljenju obeležavaju godine novog milenijuma. Bila je to neophodna odluka jer se pokazalo da sve što smo pronašli, izabrali i povezali u jednu jedinstvenu celinu, predstavlja odraz određenog kontinuiteta, kao i klasičnom pozorištu – jedinstvo vremena, mesta i radnje / sadržaja.
Prva monografija simboličnog naslova "50 godina UPIDIV-a: Na ramenima velikana" (2015) zamišljena je kao početni korak istraživačkog rada i u njoj su publikovani monografski tekstovi o znamenitim vojvođanskim autorima iz široke oblasti primenjene umetnosti, dizajna i arhitekture. Drugi deo monografije doneo je osnovne činjenice o delovanju i radu zaslužnih umetnika čime je napravljen i svojevrstan most sa predhodnim monografijama udruženja (1966; 1996). Takvu strukturu prve knjige uslovile su i činjenice da se njenim izlaskom obeležavala pedesetogodišnjica. Nismo, naravno, propustili priliku da dokumentujemo sve kolektivne aktivnosti udruženja, događaje i salone, sa svim podacima i činjenicama, stavljajući ih u širi, društveni i istorijski, kontekst. U isto vreme započeli smo i proces dokumentovane obrade štampanih kataloga udruženja u saradnji sa kolegama iz Biblioteke Matice srpske kao i organizovanja kolekcije plakata štampanih u produkciji Udruženja u čemu imamo punu podršku Muzeja savremene umetnosti Vojvodine kao centralne muzejske ustanove koja se bavi savremenom umetnošču u pokrajini.
Druga knjiga, koju ne bez ponosa iznosimo pred čitaoce, imala je pak drugačiji cilj i zadatak usmeren ka osvetljavanju i analizi pojava u umetničkom životu Vojvodine druge polovine proteklog veka. Već u osmišljavanju njihovih sadržaja iznad pisaca lebdela su dva naslova – Autori i Pojave – pa su tako i nezvanično nazvane ove dve knjige. Svesni da ni u drugoj knjizi nismo do kraja uspeli da pokrijemo sve umetničke pojave vezane za delovanje UPIDIV-a te ćemo taj deo plemenitog zadatka ostaviti za neke buduće istraživače.
Držeći se od početka ove linije dejstva, studija Privredni dizajn u Vojvodini 1945 – 1985. (Z. Rajčetić) na širokim osnovama čitaocima otkriva niz podatka koji se tiču međuzavisnosti privrednog i šireg društvenog razvoja i dizajnerske prakse u Vojvodini tokom perioda postojanja socijalističke Jugoslavije. Studija pod nazivom Razvoj posleratne keramike u Vojvodini: Institucije, događaji i pojedinci (Z. Rajčetić) zatvara krug srodnih tema i vodi čitaoce kroz period od okončanja Drugog svetskog rata do današnjih dana, i iznosi priču o genezi umetničke keramike na tlu Vojvodini kao oblasti primenjene umetnosti čiji su identitet gradili brojni pojedinci i institucije. U studiji pod nazivom Tapiserija u Vojvodini od 50-ih do 2000. Godine (Sava Stepanov) hronolški su mapirani svi značajniji fenomeni vezani za razvoj umetnosti tapiserije u Vojvodini od druge polovine dvadesetog veka do danas. Kao iskusan istraživač, autor na jezgrovit način čitaocima pruža uvid u različite pojave, pojedince i događaja u svetlu refleksije aktuelnih društvenih preobražaja. Kao logičan nastavak stremljenja urednika ove monografije nastala je studija Sinteza u umetnosti Vojvodini (V. Mitrović, Z. Rajčetić) čiji sadržaj čitaocima otkriva genezu jedne specifične posleratne umetničke prakse u Vojvodini, koja kao konačni izraz predstavlja sintezu jezika arhitekture i različitih oblasti primenjene umetnosti, plasirane na teren tzv. javne umetnosti. Studija pod nazivom Novosadska škola kulturnog plakata / Prilog proučavanju (V. Mitrović) čitaocima pruža na uvid jednu celovitu sistamatizaciju, čiji sadržaj ukazuje na sve značajnijue aktere i procese, koji su uticali na oblikovanje jednog prepoznatljivog jezika plakatske umetnosti, u okviru dinamične i stilski prepoznatljive dizajnerske prakse namenjene promociji kulturnih delatnosti u gradu Novom Sadu kao kulturnom, privrednom i poličkom središtu savremene Vojvodine. Da bi se pokazao paradigmatski odnos prema materiji koja je ovde izučavana, u završnom delu knjige, uredničkom odlukom postavljeno je poglavlje pod nazivom Dodatak, koje objedinjava autorske tekstove naših značajnih stvaraoca čiji su kritički osvrti publikovani u novosadskom dnevnom listu Dnevnik. Knjigu zatvara rezime i index sa preko trista pedeset pomenutih autora iz različitih oblasti primenjenih umetnosti koji su bili aktivni u Vojvodini od druge polovine proteklog stoleće do danas.
Na kraju podvlačimo da ovakvi poduhvati nisu mogući bez podrške društvene zajednice, te se u tom svetlu posebno zahvaljujemo Ministarstvu za kulturu i informisanje Republike Srbije kao i Sekretarijatu za kulturu, javno informisanje i odnose sa verskim zajednicama AP Vojvodine, čija je podrška dovela do realizacije ovog projekta od nacionalnog značaja.
Vladimir Mitrović, Zdravko Rajčetić
Izvor: UPIDIV