Savremena galerija, Zrenjanin. Novembar 2007.Mnoštvo pitanja, koja podjednako postavlja slikar i sama Slika, ne uslovljava i jasne, precizno oblikovane odgovore (u smislu brze i „lake čitljivosti“) već se oni još više prikrivaju podjednako u spoljašnjim slojevima kao vizuelne zagonetke i u strukturi materije neizrecivog značenjskog karaktera njihove unutrašnjosti.
Formalnim disciplinskim karakterom crteži i/ili slike DOBRIVOJA RAJIĆA izazivaju nedoumicu u pogledu njihove pripadnosti tradicionalnim područjima crteža ili slikarstva. Ta, više iznuđena nego spontana „zagonetka formalnog“, koja u ovom trenutku umetničkih sloboda kada (iako nije baš sve dozvoljeno, ipak je sve dopušteno), na uslovan način formalizuje „žanrovsku pripadnost“ konkretne celine plastičkog. Dilema oko imenovanja likovnog područja kao izazov „posmatraču sa strane“ u opštoj tradiciji građenja i prisustva slike/crteža, u osnovi je startna provokacija sa smislom. U plastičkom pogledu posebnosti artefakta, ona i nije toliko bitna koliko, upravo izazivanjem nedoumica i njihovih naknadnih značenja, remeti sklad početnog statusa univerzalne celovitosti Slike. Nametnuta spekulativnost na početku, ostaje zauvek u korpusu slike-crteža kao crteža koji više provocira nego što oponaša sliku, odnosno slike koja ne želi da se odvoji ali ni da se suprostavi crtežu. To možda nije suštinska činjenica plastičkog smisla i njenih semantičkih nedoumica ali je sigurno značenjsko polje koje uslovljava intrigu spekulativnog. U njegovoj suštini se nalaze različite mogućnosti traženja „tajnih prolaza“ između integriteta slike kao tradicionalne pikturalne činjenice i autonomnosti crteža kao stereotipnog crtačkog oblika. Zapravo, problem disciplinske dovoljnosti davno je razrešen, metaforički kazano, „kompromisom egzistencije plastičkog“ kao svesno i dobrovoljno (sa)moodricanje od konvencija i tradicije posebnosti i razlika kao sputavajućih elemenata „genetskog koda“ slike i crteža. Povezuje ih jedinstvo sopstva plastičkog, zajednički put ka predstavama ili znakovima, najčešće „označenim predstavama“ uvek vizuelnim varkama, opsenama koje se doživljavaju, poštuju i kojima se veruje.
Posebnošću egzistencijalnog trajanja kao umetnička činjenica, Rajićeva slika/crtež predstavlja sam problem slikarstva/crteža. Poseduje svojstvo autentično pikturalnog bez obzira da li je boja materija crteža ili iluzivno, pikturalno sredstvo. Ona je i sistem elemenata naročitih opsena u scenama bez sceničnosti i formama u kojima je uobličen imaginarni prizor dovoljnog sopstva da se ne bi moralo posezati za „radnjom zbivanja“ kao tradicijom koja ga ograničava. Vid takvog problematizovanja (kao sistema u nastajanju, znači parasistema) u osnovi, relativizuje granice moći dosezanja crtačkog ili pikturalnog u građenju oblika koji su podjednako i „zarobljeni“ i oslobođeni od materije ali i forme koja ih konkretizovanjem sputava. Prisustvo repertoara motivsko-tematskih zaokruženosti u tradicionalnom smislu, neposredno upućuje na pripadnost neke plastičke celine krugu koji je određen tehnikom i disciplinom. Navedeni stereotip se, međutim, spontano demantuje primarnošću plastičke afirmacije predstave/događaja koji se upravo dešava (ili se već dogodio!), kao trajanje bez naznake početka i mogućeg završetka i, u značenjskom pogledu, bez unapred određenog prologa i epiloga koji nešto znače i na nešto upućuju označavanjem. Postojanje istovremenog i uporednog slikovnog i znakovnog principa u njegovim radovima koji se kao uslovni ciklusi nižu tokom više godina (Istočna kapija, Moje malo mnoštvo i ja, Ja i moje malo mnoštvo), upućuje na izrazitu posebnost Rajićevog zalaganja koje se sastoji u tome da jedan, izabrani, smislom određeni put vodi preko celine više, već postojećih, iskustvenih staza“ izuzetnih pojava smisla“ , da istraživanje tajanstveno Nečeg nije jednoznačno, ni jednosmerno i nikada nije okončano.
U tim slikama koje slikar kolokvijalno imenuje crtežima, nalazi se kontekst disciplinskog paradoksa koji je namerno uspostavljen kao iznudica celinom plastičkog bića. One su istovremeno i pikturalna i grafička objektivnost predstave (ne uvek i ne nužno „predstavljeno Nečeg“) u kojima nekada više preovlađuje materija određene boje, drugi put, svedenost, podjednako apstraktne, asocijativne ili objektivne forme crteža koji istovremeno traži i nalazi formu i iz nje se ponovo rađa u karakteru drugačijeg, upravo materijom uslovljenog, oblika predstave. Rajićeve slike-crteži ispunjavaju imaginarni međuprostor između prostora boje kao materije i forme koja je nastala, i prostora „ispod“ u njenoj strukturi koju upravo tom i takvom formom nagoveštava. Ona je afirmiše kao metasistem „znakova velike opštosti“ ali uvek, u njihovoj strukturi, podređenih materiji iz koje se rađa oblik prostora i u semantičkim poljima vizuelne/plastičke celovitosti. Njegovo shvatanje prostora slike, izjednačeno je sa egzistencijom forme koja se kroz apstraktni/asocijativni oblik najavljuje, a potom rađa iz njene nutrine tajanstvenog kao transcendentni događaj bez stereotipnih aktera koji određuju radnju scene-prizora a sa njom i objektivizuju činjenicu posebnog prostora slike-crteža. Forma i njena materija nekada više, drugi put manje, čine prostor celine pikturalnog imaginarnim prostorom koji objašnjava zbilju događanja izvan „moći percepcije“, njegovu poziciju osećanja koja je i prostor kao „sveprostor“ i izdvojena jedinica vremena iz apstrakcije „svevremena“.
Značenjska, istovremeno i plastička pretpostavka Rajićevih „radova na papiru“, bez obzira na konvenciju tehičkog posredovanja između slobodne i nesputane materije i uobličene predstave odnosa oblika kao primarne prostorne radnje na sceni koja nastaje, zasnovana je na stečenom iskustvu Slike (kao univerzalne plastičke i značenjske celine). U osnovi njenog građenja, nalazi se stav o važnosti i izdvajanju primarnog i njegovim kontroverzama u nepouzdanosti „percepcije pogleda“. Time je relativizovan mogući uticaj na mogućeg, svejedno da li aktivnog ili inertnog, ali uvek „posmatrača sa strane“. Problem smisla pikturalne celine kao „života posle“, isključivo se prepušta sopstvu same forme i njene materije koja se manifestuje upravo kroz oblik koji plastički afirmiše. Ona je i primarni sadržaj koji uvek nešto znači ali i sposobnost nepredvidljivog toka označavanja probuđenih emocija u „pogledima drugih“. Dva života Slike teku uporedo, bez dodira i međusobnog upoznavanja, kao stranci u jednom posebnom životu smisla koji se ne dokazuje i koji ne obavezuje na moranje i na bitnost Toga i Nečega. On je bez početka i kraja kao magma nepoznatog ali uslovno mogućeg iz koje se rađa i u koju će se, vremenom, nesumnjivo utopiti da bi se jednom, ponovo rodio kao svet sopstvene dovoljnosti koji više nikoga ne obavezuje. Neobaveznost kao nonšalantnost proizlazi iz saznanja i uverenja da je svet Slike beskrajan, i njen početak i kraj i sugerisano značenje i privid oblika koji u jednom nepredvidljivom ternutku mogu da budu i SVE koje se upravo zbog neodređenosti SVEGA ne može do kraja da shvati i razume, i NIŠTA koje provocira „prazninom mogućeg“.
Kontroverze Rajićeve Slike nisu pojave naknadnog, još manje posledica određenih nedoumica već su organske, skrivene u samom tkivu materije, podjednako u boji i njenoj materiji ali i materiji papira koji do izvesnih granica, ne možda presudno uslovljava ali na izvestan način utiče na njihov karakter uzaludnih moći prepoznavanja forme koja se samooslobađa konstantne agresije „mase materije“ od koje je sazdana. Tajnovitost, uvek spornih značenja, nikada dovoljno upoznatog sveta unutrašnjeg, ne traži i odgovarajuću strukturu spoljašnjeg, svoju „poziciju provokacije“ kao intrige događaja predstave kao predstavljeno Nečeg. Nalazi se na planu prostora slike, odnosno imaginarnog prostora kao njega samog koji, i pored toga što se po konvenciji „vidljivih pojava“ podrazumeva, ne znači da je u sopstevnoj bitnosti kao takav, obavezujući. Jer, njegova priroda ontološkog koja se u krajnjem slučaju ne dokazuje, prevedena u pojavnost predstave određene Slike, postaje fenomen koji i obavezuje i koji se mora, upravo slikom da dokaže. Dokazivanje prostora Slike kao njenog primarnog značenja, uvodi slikara u svet sopstvene Slike i, nimalo paradoksalno, u područja imaginarnog, u fantastično, u svet misteriozno beskonačnog i neizrecivog koji se u plastičkom pogledu, kao „realnost opsena“, nude kao dokazi naslućeno Nečeg.
Slika koja uvek iznova nastaje kao i njen prostor, podjednako podrazumeva istraživanje i preispitivanje relativizovanih dimenzija polja uslovnih prizora u kojima se prisustvo nužnih aktera pre naslućuje nego što je to očigledno. U tim scenama bez sceničnosti, zapravo bez radnje-događaja kao „determinisanog dešavanja“, primarnu činjenicu čini bezuslovna apstraktnost koja podrazumeva Nešto za koje se pretpostavlja da je zbilja koja će u jednom trenutku kao mogući događaj, koji svojim značenjima obavezuje, da se pojavi kao „sopstvo malog mnoštva“ koje je prošlo „istočnu kapiju“ kao Sunce koje se rađa/nastaje u sopstvenoj svetlosti. Taj trenutak kojim se određuje „sukob nužnih dodira“ sopstva sebe u mnoštvu drugih i drugih u jednoj tački sebe koja natrkriljuje ostala polja smisla prekrivenih „neidentifikovanim drugim“, slikar upotpunjuje još jednim iskorakom u tajanstvo nepoznatog, ulazi u područja iza koprene vremena koja se ne razaznaju, čija je tajnovitost sačuvana. Njegov prostor u Slici je ponuđen kao „obilje kontroverzi“ koje se očituju u odnosima imaginarne praznine kao funkcionalne dubine i senzacija površina kao univerzalne punoće beskonačnog događanja u nastajanju. Prostor je označen kao intimna slika koja bogati iluziju nepredvidljivim opsenama kao emocijama slikara koji ih svesno, za tren i delimično, ustupa drugima bez njihove obaveze da mu svojim doživljajem „radnje prostora“ u zaustavljenom trenu vremena uzvrate na odgovarajući način.
Mnoštvo pitanja, koja podjednako postavlja slikar i sama Slika, ne uslovljava i jasne, precizno oblikovane odgovore (u smislu brze i „lake čitljivosti“) već se oni još više prikrivaju podjednako u spoljašnjim slojevima kao vizuelne zagonetke i u strukturi materije neizrecivog značenjskog karaktera njihove unutrašnjosti. Slikar uspostavlja, intimnom vezom naslućivanja, taj privid raskoraka objašnjavajući ga formom i materijom kao značenje sebe u tom trenu koji se skriva kao položaj nemogućeg „kazivanja sebe drugima“ koji to, ne uvek i ne svi, očekuju s razlogom koji se ne nalazi u sistemu iluzije plastičke predstave. Svestan je i uzaludnosti punog očekivanja razmevanja i prihvatanja sebe u emocijama mnoštva drugih ali je i siguran u izuzetnost sopstva pokušaja kao autonomnog sebe. Često, u vidu podsmeha, u ironičnoj dvosmislenosti i samoironiji, ne namenjuje ih, grubo i neposredno kao prekor, nikome određeno već se udubljuje u ona tajnovita značenja koja su samo njemu važna i koja samo njemu pripadaju. Ne želi da ih objašnjava, još manje da ih drugima do kraja kazuje u događajima Slike koji su samo njegovi izlasci iz teskobe sopstvene more nepoznatog i nezvesnog, samo njegov trenutak koji se objašnjava opsenama mogućeg kao očekivano skrivanje koje nije bekstvo od trivijalne svakodnevice, od danas koje ništa ne znači u odnosu na juče koje se skriva kao intrigantna pitalica iza plastičke koprene njegovih Slika.
Miloš Arsić