NOVI SAD. Mali likovni salon Kulturnog centra Novi Sad predstavlja od 12. do 23. februara 2024. slike Nikole Pešića. Diplomirao je na slikarskom i magistrirao na vajarskom odseku Fakulteta likovnih umetnosti u Beogradu. Uz podršku nemačke stipendije DAAD iste godine završio je i postdiplomske studije vajarstva na Državnoj akademiji likovnih umetnosti u Štutgartu (Nemačka). Doktorirao je na Filološkom fakultetu u Beogradu.
Uveden još u 15. veku, pastel je dugo korišćen isključivo u izradi pripremnih crteža-studija za velike slike. Status prave slikarske tehnike pastel je stekao tek u prvoj polovini 18. veka, velikim delom zahvaljujući venecijanskoj slikarki Rozalbi Karieri (Rosalba Carriera) čiji su portreti brzo postali popularni među francuskom aristokratijom i bogatom klijentelom. Neposredna vibrantnost čistih pigmenata pastela odgovarala je tipično razigranom duhu rokokoa. Ova tehnika, manje komplikovana i pristupačnija od ulja na platnu, odgovarala je naročito ženama - malobrojim profesionalnim i hobi umetnicama - što je doprinelo njenoj kasnijoj recepciji kao previše šarenoj, bez intelektualne dubine ili, ukratko, kao tehnici koja više priliči ženama i njihovoj "neozbiljnoj" umetnosti. Čini se da nakon rokokoa pastel nikada nije povratio status prave slikarske tehnike. Kao izuzetak izdvaja se Edgar Dega (Edgar Degas) čiji su čuveni pasteli balerina i kupačica uspeli da se “provuku” u glavni tok istorije (moderne) umetnosti.
U aktuelnoj savremenoj umetnosti izdvaja se ime švajcarskog umetnika Nikolasa Partija (Nicolas Party), čijoj popularnosti su velikim delom doprineli upravo originalni pasteli, kao i murali izvedeni u ovoj tehnici. U FLAG umetničkoj fondaciji u Njujorku ovaj umetnik je 2019. godine kurirao grupnu izložbu pastela, na kojoj je, pored svojih, predstavio i radove nekoliko drugih savremenih umetnika i umetnica koji se značajnije bave ovom tehnikom.
Moja prva izložba slika u tehnici pastela, priređena u Malom likovnom salonu KCNS, na sličan način ukazuje na mogućnosti ove zapostavljene tehnike. Za razliku od ulja na platnu, kod kojeg se boja dobija mešanjem sa lanenim uljem, pasteli se prave (gotovo) bez upotrebe ikakvog medijuma - čisti pigment, u obliku štapića ili olovaka, utrljava se neposredno na podlogu, najčešće papir (mada je u upotrebi bila i životinjska koža, tj. velum). Primena fiksativa se ne preporučuje (većina rokoko pastela nije fiksirana), jer se na taj način menjaju tonovi i pastel "umrtvljuje". Pastel zato predstavlja poseban problem za restauratore i kolekcionare - boja se lako otire sa papira i potrebna je dodatna pažnja prilikom rukovanja. Najbolji način čuvanja je uramljivanje pod staklo odmah nakon završetka rada. Nove generacije profesionalnih papira (Pastelmat, Velour, itd.), na kojima pigment bolje prijanja, značajno su umetnicima olakšali rad u ovoj tehnici.
Međutim, i pored svih poboljšanja, pastel je i dalje efemerna tehnika. Upravo ta fizička trošnost javlja se kao osobina koja je u savršenom sazvučju sa traganjem za duhovnim u mojoj umetnosti. Uzbudljiva mi je ideja da čistim pigmentom, koji se lako zamrlja ili obriše, oslikavam precizne oblike, ponekad i sa sitnim detaljima. Slično kao kod budističkih mandala od raznobojnog peska, stalna pretnja entropije daje ovoj tehnici dodatnu poetsku i simboličnu vrednost i navodi na razmišljanje o taštini i neizbežnoj fizičkoj prolaznosti svih proizvoda ljudske kulture. Prah, tj. pigment pastela, savršeno odgovara mom slikarstvu, koje je Miroslav Karić ispravno opisao kao traganje "za porecima i sadejstvima jednostavnih formi, čiji će se ishodi odnositi više na njihove energetske manifestacije nego što će upućivati da ih tumačite kroz ili asocirate sa određenim sadržajima".
Nikola Pešić